Kategoria: WYDAWNICTWA

TRZEBA PRZECZYTAĆ !!! (93)

gregg71

Ogólnopolski Kwartalnik Poświęcony Żołnierzom Wyklętym "WYKLĘCI", nr 2, kwiecień – czerwiec 2016
Wydawnictwo Miles, Kraków 2016, oprawa: miękka, ss. 288, format: 233×163 mm.

Ogólnopolski Kwartalnik Poświęcony Żołnierzom Wyklętym "WYKLĘCI", to nie tylko czasopismo, to także hołd oddany żołnierzom powojennego podziemia. Dotychczas nie było magazynu poświęconego wyłącznie temu zagadnieniu, a dotyczącego całego zbrojnego podziemia antykomunistycznego.

TEMAT NUMERU 2:
Najwytrwalsi z Wyklętych 1956-1963

Spis treści numeru 2:

Słowo Redaktora Naczelnego
Listy do redakcji

  • Z listów do redakcji

Temat numeru

  • Mirosław Surdej – Szufnarowa 25 lutego 1956 r.
  • Krzysztof Sychowicz – Nie poddał się do końca. Stanisław Marchewka „Ryba” (1908–1957)
  • Dionizy Garbacz – Ostatni partyzant „Wołyniaka”
  • Andrzej Pityński – Mój wujek – niezłomny desperat. Por. Michał Krupa „Pułkownik”, „Wierzba” (1920–1972)
  • Wiersze Michała Krupy
  • Jerzy Masłowski – Ostatni chełmski Niezłomny. Tadeusz Hawryluk (1931–1959)
  • Jacek Karczewski – Niesłusznie zapomniany. Romuald Korwek „Orzech” (1900–1982)
  • Bartłomiej Ilcewicz – Żołnierz nadal Wyklęty. Kpt. Andrzej Kiszka „Dąb”
  • Jestem Polakiem, który walczył o swój kraj, o Polskę. Z kpt. Andrzejem Kiszką ps. „Dąb”, żołnierzem NOW-AK i NZW, Żołnierzem Wyklętym, rozmawia Bartłomiej Ilcewicz
  • Sławomir Poleszak – Ostatni leśny. Sierż. Józef Franczak „Laluś”, „Lalek” (1918–1963)
  • Wojciech Łukaszewski – Polowanie na „Rysia”. Czesław Czaplicki „Ryś” (1922–2006)
  • Jacek Karczewski, Ronald Werelich – Ostatni Żołnierz Wyklęty? Antoni Dołęga (1915–1982?)
  • Mariusz Solecki – Samotne wilki antykomunistycznej konspiracji w literaturze
  • Sławomir Poleszak – Ostatni leśni w krajach Europy Wschodniej

Myśmy rebelianci…

  • Ryszard Mikołajczuk „Szkot” – W oddziale PAS NSZ
  • Tadeusz Płużański – Powiesili generała
  • Kajetan Rajski – „Ostatnia będzie myśl o Tobie, Maryjo!”. Duchowość o. Władysława Gurgacza SJ „Sema”
  • Andrzej Józefowicz-Chmielewski – Organizacja Mnicha w gminie Sadlinki
  • Piotr Kaszubowski – Ostatni bój „Kaźmierczuka”
  • Michał Mieczkowski – Chciał normalnie żyć… Mjr Jan Tabortowski „Bruzda”
  • Bartosz Tomczak – Historia wymazana z pamięci. Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza „Warta” w powiecie obornickim
  • Tomasz Greniuch – Epigoni od „Bartka”
  • Wiesław Bobkowski – Wyklęty cichociemny. Mjr Andrzej Rudolf Czaykowski „Garda” (1912–1953)
  • Skazany na śmierć. Ze Stanisławem Marciniukiem ps. „Maj”, Żołnierzem Wyklętym z Koszalina, w latach 1949-1951 członkiem Krajowej Policji Bezpieczeństwa/Sił Zbrojnych Kraju, rozmawia Marcin Maślanka

Nie tylko w Polsce

  • Kamil Kołata – „Leśni Bracia” w walce o niepodległą Estonię

Ku Waszej pamięci Żołnierze Wyklęci

  • Krzysztof Szwagrzyk – „Łączka” – zbiorowa mogiła Żołnierzy Wyklętych/Niezłomnych
  • ks. Jarosław Wąsowicz SDB – Świadectwo wiary Żołnierzy Wyklętych
  • Piotr Szymanowski – Kibice – Wyklętym! Na kanwie Patriotycznych Pielgrzymek Kibiców na Jasną Górę
  • Barbara Misiewicz – „Róbcie wszystko, żeby Polska była lepsza, a nie gorsza!” czyli Wyklęci w więzieniu
  • Maciej Grześkowiak, Marcin Maliszewski – Doświadczyć historii na własnej skórze
  • Iga Wojczys – Sztafeta Pokoleń – „Czata 49”. Grupa Rekonstrukcyjna z Gdańska
  • Jarosław Drożdżewski – Żołnierze Wyklęci w komiksie
  • Marcin Marciszak – II edycja Turnieju Drużyn Podwórkowych w piłce nożnej im. „Rotmistrza Witolda Pileckiego”
  • III Ponidziański Konkurs Historyczny
  • Prabuty – Rondo ku pamięci Żołnierzy Wyklętych

Varia

  • Zbigniew Kononowicz – Wyklęty po 1945 r. Ppłk Jerzy Dąmbrowski „Łupaszka” (1891–1940?)

W następnym numerze kwartalnika „WYKLĘCI”:

Wyklęci na ziemi lubawskiej • Magdalena Zarzycka-Redwan o sierż. „Lalusiu” • Bartłomiej Szyprowski o II Inspektoracie Zamojskim Armii Krajowej w latach 1948-1950 • Małgorzata Bukowiec o Władysławie Bukowcu i organizacji podziemnej „Wojsko Generała Andersa” • Krzysztof Żabierek o Gabryelu Fejcho ps. „Bury”, „Ogień” • Michał Górski o ks. Rudolfie Marszałku • Sandra Błażejewska o Henryku Cybulskim ps. „Harry” • Piotr Tomasz o ks. Adamie Mazurkiewiczu • Patryk Frydel o relacjach z procesów pokazowych w „Głosie Ludu” i „Trybunie Ludu” w latach 1945–1950 • Bartosz Tomczak o Komitecie Miejskim PZPR w Rogoźnie • Mariusz Solecki o książce Grzegorza Wąsowskiego Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce • Marcin Maślanka o Żołnierzach Wyklętych jako ikonach współczesnej popkultury.

WARTO PRZECZYTAĆ… (92)

gregg71

Waldemar Handke
Wielkopolski oddział „Dzielnego” 1945-1946
Wydawnictwo Capital 2016, ss. 227, format 145 x 210 mm, okładka miękka ze skrzydełkami.

Prezentowana książka to wyjątkowe studium, barwna opowieść o wielkopolskich Żołnierzach Niezłomnych skupionych wokół dwóch niezwykłych dowódców: Gedymina Rogińskiego ps. „Dzielny” oraz Mariana Rączki ps. „Kościuszko”. Mimo że jest to książka naukowa, czyta się ją jak najlepszą powieść z wieloma dobrymi i złymi bohaterami, w której dominują liczne zwroty akcji. Czytając, można zapomnieć, że ma się do czynienia z książką naukową opartą na bardzo starannej kwerendzie archiwalnej, z umiejętnym wykorzystaniem literatury przedmiotu.
Ta książka nie kończy się happy endem. Bohaterowie giną lub trafiają na długie lata do więzienia, stając się potem obywatelami drugiej kategorii. Jednak po latach prawda i sprawiedliwość tryumfuje, czego namacalnym dowodem jest oddawana w ręce Czytelników książka. Cześć i chwała Bohaterom!

dr Rafał Leśkiewicz, dyrektor BUiAD IPN


Partyzanci z oddziału Giedymina Rogińskiego „Dzielnego” (IPN)

Oddział Giedymina Rogińskiego „Dzielnego” powstał na przełomie sierpnia i września 1945 r. na terenie powiatów śremskiego i gostyńskiego w Wielkopolsce. Dowódca – „Dzielny” był dezerterem z kompanii karnej przy 9. DP WP. Początkowo oddział liczył 23 członków, w większości również dezerterów z „ludowego” Wojska Polskiego, którzy szukali kontaktu z podziemiem. Oddział  był bardzo mobilną jednostką. Początkowo poruszali się wozami oraz konno, z czasem zaczęto używać transportu samochodowego, zarekwirowanego przedsiębiorstwu „Społem” lub wojsku. Stale zmieniano miejsce pobytu, działania prowadzono na terenach powiatów: śremskiego, gostyńskiego, kościańskiego, konińskiego, jarocińskiego, wrzesińskiego i leszczyńskiego. Głównie jednak operowano na trasie Gostyń – Jarocin, w okolicach Jaraczewa, Grabu i Witaszyc. 30 stycznia 1946 r. ranny „Dzielny” został aresztowany, do czego walnie przyczynił się TW o ps. „Wera”, który 20 stycznia 1946 r. wstąpił do oddziału, rozluźnił w nim dyscyplinę (zdezerterowało 7 partyzantów) a następnie powiadomił posterunek MO o miejscu pobyty rannego dowódcy. Giedymin Rogiński „Dzielny”, wyrokiem z 17 lipca 1946 r., został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 31 sierpnia 1946 r.

Partyzanci z oddziału Mariana Rączki „Kościuszki” (IPN)

Od marca 1946 r. dowództwo nad oddziałem przejął Marian Rączka „Kościuszko”. Często podczas akcji Rączka podawał się za Zygmunta Kozłowskiego funkcjonariusza UB z Jarocina, kierownika referatu Walki z Bandytyzmem odpowiedzialnego za walkę z podziemiem niepodległościowym na terenie powiatu. W dniu 14 września 1946 r. w okolicach wsi Stankowo oddział stoczył potyczkę z siłami resortu bezpieczeństwa, w trakcie której zginęło trzech partyzantów. Działalność oddziału zakończyła lokalna amnestia ogłoszona przez PUBP w Gostyniu we wrześniu 1946 r. 27 września 1946 r. w Gostyniu wraz z dowódcą ujawniło się ok. 40 żołnierzy „Kościuszki”. Marian Rączka w październiku 1946 r. wyjechał do Głogowa, gdzie nawiązał kontakt z organizacją AK „Zawisza”. Został aresztowany 23 lipca 1947 r. i wyrokiem WSR w Poznaniu z 7 lipca 1950 r. skazany na karę śmierci, zamienioną na 12 lat więzienia. Zwolniony warunkowo 5 czerwca 1957 r.

Dr hab. Waldemar Handke – historyk, archiwista, prof. nadzwyczajny Wydziału Humanistycznego Politechniki Koszalińskiej, współtwórca i prezes powołanego do życia w 1995 r. Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego, redaktor naczelny pisma „Grot. Zeszyty historyczne poświęcone historii wojska i walk o niepodległość”. Działacz społeczny. Członek ŚZŻAK oraz ZWPOS.

Książka do nabycia m.in.:

Strona główna>
Prawa autorskie>

WARTO PRZECZYTAĆ… (91)

gregg71

Joanna Wieliczka-Szarkowa
Bohaterskie akcje Żołnierzy Wyklętych
Wydawnictwo AA, Kraków 2016, format: 140×200, s. 336, oprawa twarda.

Żołnierze antykomunistycznego powstania – z ryngrafami z Matką Bożą na piersiach i orłami w koronie na wojskowych czapkach, po wojnie walczyli z nowym sowieckim okupantem. Nie zgadzali się na zniewolenie Polski i pozostali do końca wierni Niepodległej Rzeczypospolitej.
W ostatecznie przegranej walce odnieśli wiele zwycięstw. Potrafili skutecznie ochraniać Polaków przed samowolą komunistycznej władzy.

  • Rozbijali więzienia i areszty, uwalniając zatrzymanych przez Urząd Bezpieczeństwa i Milicję Obywatelską.
  • Atakowali posterunki MO, siedziby UB i urzędy, paraliżując działanie komunistycznej administracji.
  • Wygrywali bitwy z grupami operacyjnymi KBW, UB, MO i NKWD.

Dr Joanna Wieliczka-Szarkowa – historyk, autorka książek: III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa (2006); Józef Piłsudski 1867-1935. Ilustrowana biografia (2007); Czarna księga Kresów (2012), Żołnierze wykleci (2013), Wołyń we krwi 1943 (2013),  Żołnierze Niepodległości 1914-1918 (2013), Bitwy polskich żołnierzy 1940-1944 (2014), Powstanie Warszawskie 1944. Gloria Victis (2014). Współautorka książki W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956), (2010), oraz serii książek historycznych dla Dzieci Kocham Polskę.


Spis treści

  • WSTĘP. Powrót do Polski (Jarosław Szarek)…5
  • „ZAMELDOWAĆ SIĘ U NACZELNEGO WODZA…”. Brygada Świętokrzyska…9
  • JEŃCÓW NIE BRANO. Bitwa pod Kuryłówką, 7 maja 1945…31
  • PARTYZANCKI DZIEŃ ZWYCIĘSTWA. Opanowanie Grajewa, 8/9 maja 1945…45
  • „WYCHODŹCIE, JESTEŚCIE WOLNI”. Rozbicie obozu NKWD w Rembertowie, 20/21 maja 1945…63
  • JUŻ NIE BYŁO SŁYCHAĆ „URRA!”. Bitwa w Lesie Stockim, 24 maja 1945…79
  • SOWIECI NACIERALI KILKA RAZY. Bitwa pod Ogółami, 8 lipca 1945…103
  • Z PIATA W BRAMĘ. Rozbicie więzienia w Kielcach, 4/5 sierpnia 1945…115
  • „IDĄ PO NAS! BĘDZIEMY WOLNI!”. Rozbicie więzienia w Radomiu, 9 września 1945…137
  • „NIE DAJCIE SIĘ, CHŁOPCY”. Bitwa w Miodusach Pokrzywnych, 18 sierpnia 1945…153
  • LEPIEJ SIĘ PODDAJCIE… Zdobycie Radomska, 19/20 kwietnia 1946…173
  • SZLI I SZLI… Defilada oddziałów „Bartka” w Wiśle, 3 maja 1946…191
  • RAJD SZWADRONU „ŻELAZNEGO”. Rozbicie posterunków MO i UB w Borach Tucholskich, 19 maja 1946…211
  • ZDOBYĆ KOZIENICE. Walka pod Zwoleniem, 15 czerwca 1946…233
  • W BIAŁY DZIEŃ… Rozbicie więzienia św. Michała w Krakowie, 18 sierpnia 1946…247
  • ATAK „JASTRZĘBIA”. Rozbicie PUBP we Włodawie, 22 października 1946…263
  • OSTATNIA TAKA AKCJA… Rozbicie więzienia w Pułtusku, 25/26 listopada 1946…285
  • Wybrana literatura…297
  • Indeks osób…303


Grzegorz Gaweł
Kapitan Jan Dubaniowski „Salwa” 1912-1947
Wydawnictwo CB, Warszawa 2016, ss. 220, oprawa miękka, format  165×235.

Choć od śmierci kpt. Jana Dubaniowskiego „Salwy” mija już prawie 70 lat, to w dalszym ciągu pozostaje on postacią mało znaną. Wielu spośród dowódców niepodległościowego zrywu doczekało się należytego upamiętnienia w postaci rzetelnie udokumentowanych pozycji wydawniczych powstałych w Polsce po okresie transformacji ustrojowej. Szerokie zainteresowanie społeczne tą tematyką stanowi odpowiedni moment dla przywrócenie pamięci o J. Dubaniowskim, a niniejsza praca ma na celu wypełnić tę lukę. Dotychczasowe publikacje poświęcone tej postaci skupiają się na okresie powojennym, gdy ponownie stanął do walki, tym razem z komunistycznym zniewoleniem, organizując na ziemi bocheńskiej „Żandarmerię”, przekształconą następnie w stały oddział partyzancki pod nazwą „Salwa”, a następnie w grupę NSZ „Salwa”. O okresie działalności tego żołnierza w czasie okupacji niemieckiej oraz o latach wcześniejszych wiemy bardzo mało – tyle ile ujawnił sam kpt. J. Dubaniowski w swoim oświadczeniu. Na zawarte w tym dokumencie informacje powołują się wszyscy piszący na ten temat autorzy. Już z samych zawartych tam ogólnych danych wynika, że jest to żołnierz, którego losami warto zainteresować się szerzej. Fragmentaryczność wiedzy na ten temat skłania do podjęcia próby przedstawienia historii tego człowieka w całości, ze szczególnym uwzględnieniem jego bogatej służby. Książka ta zadedykowana jest nie tylko J. Dubaniowskiemu, ale też jego żołnierzom wywodzącym się z podkrakowskich wiosek, którzy jeszcze raz stanęli do walki o niepodległość Polski, wierni złożonej przysiędze.

(fragment wstępu)


Waldemar Handke
Wielkopolska niezłomna. Żołnierze WSGO „Warta” 1945-1946
Wydawnictwo Capital 2015, liczba stron 482, okładka: miękka (ze skrzydełkami).

WSGO „Warta” powstała na bazie struktur okręgu poznańskiego Armii Krajowej. Okręg Poznański Armii Krajowej – po fali aresztowań, na jesieni i zimą 1944 i na początku 1945 roku, utracił kontakt z Komendą Główną. Uratowane przed aresztowaniami komórki konspiracji niepodległościowej prowadziły samodzielną działalność pod dowództwem kpt. J. Kołodzieja „Drwala”. Przekazał on następnie „aktywa” Okręgu nowo przybyłemu komendantowi ppłk.Andrzejowi Rzewuskiemu. To te właśnie struktury Armii Krajowej realizowały „Burzę” w Wielkopolsce – m.in. uczestnicząc w wyzwalaniu miasta Ostrowa Wielkopolskiego, gdzie oddziały Armii Krajowej Inspektoratu brały udział w walkach, nie ujawniając swojej przynależności organizacyjnej. Podobnie było w rejonie Krotoszyna, gdzie siły Obwodu AK, odtwarzające zawiązki 56 pp AK, pod dowództwem W. Kędzierskiego ps. „Lech” uczestniczyły w wyzwoleniu miasta. Tworzenie struktur konspiracyjnych odbyło się w warunkach dużego zagrożenia, gdyż za frontem szły jednostki „Smierszu”, z zadaniem likwidacji wszelkich grup polskiej konspiracji. Zagrożeniem były też kolaboracyjne struktury UBP i partii komunistycznej.

Akcje zbrojne „Warty” miały przede wszystkim charakter samoobrony, m.in. przed grabieżą maruderów Armii Czerwonej i działań UBP. Autor pracy analizuje też działalność wywiadowczą i kontrwywiadowczą WSGO „Warta”, w tym Wydziału II sztabu organizacji, przedstawia też kwestie związane z likwidacją „Warty”, liczącej do 5-6 tysięcy członków i represyjną działalnością „ludowych” sądów.

Książka składa się z dwóch zasadniczych części: pierwsza to szkic dziejów organizacji i podstawowe problemy badawcze związane z prezentowanym tematem. Druga to biogramy tych żołnierzy Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Ochotniczej „Warta”, które udało się dotąd ustalić. Podkreślić należy znaną wyjątkowo staranność Autora. Oczywiście, wskutek braku danych nie zawsze W. Handkemu udało się sporządzić kompletny biogram.
„Wielkopolska niezłomna”  to kolejny krok w poznaniu wielkopolskich Żołnierzy Niezłomnych, którzy w beznadziejnej sytuacji bronili honoru Wojska Polskiego, bronili niepodległości ojczyzny.

Waldemar Handke – historyk, archiwista, dr hab. prof. nadzw. Wydziału Humanistycznego Politechniki Koszalińskiej, współtwórca i prezes, powołanego do życia w 1995 r., Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego, redaktor naczelny pisma „Grot. Zeszyty historyczne poświęcone historii wojska i walk o niepodległość”. Działacz społeczny. Członek ŚZŻAK oraz ZWPOS. Zainteresowania badawcze obejmują przede wszystkim historię najnowszą, zagadnienia bezpieczeństwa i historię wojskowości. Szczególne miejsce zajmuje tematyka związana z dziejami antykomunistycznej opozycji (od Żołnierzy Wyklętych po opozycję lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.). Zainteresowania te znajdują odbicie w opublikowanych książkach: Polegaj jak na Zawiszy… Dzieje młodzieżowej organizacji AK „Zawisza” 1947-1950 (1997), Semper Fidelis. Dzieje Pułku 6 Pancernego „Dzieci Lwowskich” (2006), „Zwyczajny” Urząd. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kościanie 1945-1954 (2006), Wyczytane… czyli szkice i notatki z teczek SB (2008), Kryptonim „Ptaszarnia” 1939-1945. Inspektorat Rejonowy ZWZ-AK Leszno (2009), Specłagier NKWD nr 2 w Poznaniu. Dokumenty (2009), Nie można uśmiercić nadziei. Reminiscencje śmierci księdza Jerzego Popiełuszki w Wielkopolsce 1984-1989 (2009), Solidarność leszczyńska 1980-1990 (2010), Wielkopolscy żołnierze wyklęci – polegli w walce z komuną (2013), Wielkopolscy żołnierze wyklęci – straceni z wyroków komunistycznych sądów (2014).

Szymon Nowak
Bitwy Wyklętych
Wydawnictwo: Fronda, rok wydania 2016, ilość stron: 520, oprawa twarda.

Major „Kotwicz” pozostaje do końca w okrążonych przez NKWD Surkontach. Młodzi żołnierze z Szarych Szeregów bez jednego wystrzału uwalniają swego kolegę z komunistycznego więzienia w Łowiczu, wypuszczając na wolność kilkudziesięciu innych więźniów. Młodzi podchorążacy pod Kuryłówką roznoszą w ataku na bagnety sowieckich frontowych weteranów.

15 największych bitew Żołnierzy Wyklętych. Rozbijane komunistyczne więzienia, ataki na bagnety i inne spektakularne akcje. Niezłomność, odwaga, braterstwo broni, miłość do Ojczyzny.
Unikatowe mapy z planami dyslokacji wojsk i kierunków uderzeń. Archiwalne dokumenty i niepublikowane wcześniej zdjęcia uczestników walk. Kulisy ubeckich operacji. Przełomowe momenty walk. Powojenne, najczęściej tragiczne losy uczestników walk.

Szymon Nowak – urodzony w 1973 r. Absolwent wydziału historii Wyższej Szkoły Humanistyczno Pedagogicznej w Łowiczu. Współpracuje ze Stowarzyszeniem Pamięci Powstania Warszawskiego 1944 oraz jako recenzent, z portalem historia.org.pl. Publikuje w czasopismach historyczno-wojskowych, m.in. „Militaria XX wieku”, „Aero” i „Biuletyn IPN. Pamięć.pl”. Napisał: Przyczółek Czerniakowski 1944 (2011), Puszcza Kampinoska-Jaktorów 1944 (2011) i Ostatni szturm. Ze Starówki do Śródmieścia 1944 (2012). Nakładem wydawnictwa Fronda ukazały się: Oddziały Wyklętych (2014), Warszawa 1944. Alternatywna Historia Powstania Warszawskiego (2014), Dziewczyny Wyklęte (2015) oraz Bitwy Wyklętych (2016).


Piotr Niwiński
Okręg Wileński AK w latach 1944-1948
Wydawnictwo: Mireki, rok wydania 2014, format 140×205, liczba stron: 620, oprawa: miękka.

Niniejsza praca nie jest pierwszą publikacją Piotra Niwińskiego na temat wileńskiego AK, stanowi jednak zwieńczenie kilkuletnich badań autora nad dziejami Okręgu Wileńskiego AK, działającego w Polsce centralnej w pierwszych latach Polski „Ludowej”.
Historia Okręgu Wileńskiego AK fascynowała już wielu, zapewne zarówno z sentymentu do samego Wilna, jak i z racji dramaturgii wydarzeń z lipca 1944 r. Być może również dlatego, iż niemal przez cały okres PRL nie tylko działalność ruchu oporu, ale w ogóle dzieje Kresów Wschodnich były tematem objętym polityczno-cenzorskim tabu lub przedstawiane w sposób wyjątkowo zniekształcony i zafałszowany.
W ostatnich latach ukazało się kilka opracowań (monograficznych lub źródłowych), które obejmują „powileńską” aktywność Okręgu Wileńskiego AK. Dotyczą one jednak wyłącznie lub głównie działalności partyzanckiej V i VI Brygady AK, funkcjonowanie zaś Komendy Okręgu było dotąd tematem niemal nie rozpoznanym.
Dopiero w niniejszej publikacji doczekał się on potraktowania, na jakie bez wątpienia zasługuje.

„24 lutego dowódca białostockich oddziałów ppor. Lucjan Minkiewicz „Wiktor” wyjechał na Wybrzeże, gdzie w lokalu w Gdańsku-Oliwie spotkał się z mjr. Szendzielarzem. Celem spotkania było uzgodnienie dalszego planu działalności bojowej oddziału „Wiktora”. „Łupaszka” najprawdopodobniej potwierdził wtedy swoje ogólne dyrektywy, oparte na rozkazach Komendy Okręgu: walka jako samoobrona, likwidacja konfidentów, zyskiwanie poparcia terenu poprzez uderzenia w sieć komunistyczną, nierozszerzanie stanu oddziału – miał on stanowić tylko kadrę dla przyszłej mobilizacji”.

(fragment książki)

Spis treści

  • Wstęp
  • I. Okręg Wileński od lipca 1944 do kwietnia 1945 roku
  • II. Ewakuacja Okręgu: kwiecień – lipiec 1945
  • III. Nowe terytorium i nowe zadania: sierpień 1945 – kwiecień 1946
  • IV. Rozbicie i odbudowa Okręgu Wileńskiego: kwiecień – marzec 1947
  • V. Działalność zbrojna Okręgu Wileńskiego AK w latach 1946-1948
  • VI. Działalność Okręgu Wileńskiego AK od marca 1947 do czerwca 1948. Siatka „Krzysztofa”. Ośrodek Mobilizacyjny.
  • VII. Akcja „X” – Okręg Wileński po czerwcu 1948
  • Zakończenie
  • Aneksy
  • Wykaz skrótów
  • Bibliografia
  • Indeks nazwisk i pseudonimów


Jerzy Kułak
Rozstrzelany oddział. 3 Wileńska Brygada NZW kapitana Rajsa „Burego”. Białostoczyzna 1945-1946
Wydawnictwo: Mireki, rok wydania: 2015, liczba stron: 616, oprawa: miękka.

3 Wileńska Brygada NZW, działająca na Białostocczyźnie w latach 1945-1946, miała kontynuować tradycje walk 3 Wileńskiej Brygady AK z okresu 1943-1944, zaś II szwadron 5 Wileńskiej Brygady AK z 1945 r. był etapem przejściowym pomiędzy obiema strukturami. Łączyła je nie tylko osoba dowódcy i poszczególni żołnierze, lecz przede wszystkim cel, o jaki walczyli: niepodległość. Zmienił się wróg, lecz cel pozostał ten sam. Również metody walki pozostały te same – z jednym istotnym wyjątkiem. Wydaje się nieprawdopodobne, by pod dowództwem „Szczerbca” na Wileńszczyźnie mogło dojść do pacyfikacji wiosek zamieszkałych przez ludność litewską wrogo odnoszącą się do partyzantki niepodległościowej. Tak się natomiast stało na Białostocczyźnie zimą 1946, gdy na rozkaz kpt. „Burego” płonęły białoruskie wsie. Nie mogąc dosięgnąć uzbrojonego wroga, poszukano łatwej zemsty na cywilach. Najwyraźniej lata, które minęły na walce z wrogiem z bronią w ręku, zagłuszyły sumienia dowódców NZW.

Dla wielu ówczesnych białostoczan kpt. „Bury” był legendą z wileńskiej AK, dowódcą który prowadził oddział do szturmu na Wilno i później wyprowadził go z pułapki zastawionej przez NKWD. Był wyrocznią dla miejscowej ludności. Decydował o tym, czy miejscowy proboszcz nadaje się do pełnienia swej funkcji, rozsądzał spory pomiędzy sąsiadami o miedzę, ścigał koniokradów, godził skłócone rodziny. Gdy nie wystarczyło jego słowo, wysyłał patrol Pogotowia Akcji Specjalnej – zawsze pomagało.

A jednak wydaje się, że mianowanie go dowódcą 3 Brygady było błędem, mianowanie szefem PAS Okręgu Białystok – błędem podwójnym, bowiem walkę z okupantem pojmował swoiście w sposób szczególny. Brak było w jego działaniach jakiejś głębszej wizji, szerszego zamysłu taktycznego oraz planowania odzwierciedlającego aktualną rzeczywistość, cech właściwych oficerom z wyższym wykształceniem. Do tego dodać można zbędne okrucieństwo, stawiające pod znakiem zapytania etykę walki, element tak przecież ważny na Wileńszczyźnie, o którym tu – na Białostocczyźnie – jakby zapomniał.


Kazimierz Garbacz
U boku „Ognia”
Wydawnictwo: Mireki, rok wydania: 2015, liczba stron: 326, oprawa: miękka.

Relacje i wspomnienia ludzi i żołnierzy Józefa Kurasia „Ognia”. Król gór, bohater pokroju bohaterów sienkiewiczowskich, człowiek honoru – tak o Józefie Kurasiu „Ogniu” mówią bohaterzy książki Kazimierza Garbacza. Materiały do tej książki autor zbierał latami. Odwiedzał byłych partyzantów „Ognia”, a także osoby, które Kurasia spotkały na swojej drodze…


Dionizy Garbacz
U boku „Wołyniaka”
Wydawnictwo: Mireki, rok wydania: 2015, liczba stron: 394, oprawa: miękka.

Oddział partyzancki NOW-AK Józefa Zadzierskiego „Wołyniaka” walczył z Niemcami, Sowietami, zwalczał komunistów i tych wszystkich, którzy im sprzyjali, bronił Polską ludność na Zasaniu przed napadami UPA, pacyfikował ukraińskie wsie wspierające UPA, m.in. Piskorowice, wsławił się wieloma akcjami przeciw UB, KBW, PPR, NKWD, MO i UPA na terenie Rzeszowszczyzny i południowej Lubelszczyzny.


Antoni Biegun
Moje życie, mój los
Wydawnictwo: Mireki, rok wydania: 2015, liczba stron: 304, oprawa: miękka.

Wspomnienia okupacyjne i więzienne żołnierza NOW i AK, dowódcy oddziału w Zgrupowaniu NZS kapitana Henryka Flamego ps. „Bartek”.

„– Dzisiaj pojedziemy zająć Wisłę. Na te słowa szmer uznania przeleciał po szeregach. […] W Wiśle kwateruje wojsko polskie i Sowieci. Oddziały wejdą do Wisły, grupa „Sztubaka” osłania całość akcji. Mój oddział został wybrany do osłony, ponieważ miałem największa ilość ludzi i erkaemów, a poza tym byłem uważany za najbardziej doświadczonego partyzanta. Zeszliśmy z góry i weszliśmy na szosę prowadząca do Wisły. Szliśmy po obu stronach drogi, co dwa trzy metry każdy. Na czele jechali kpt. Henryk Flame ps. „Bartek” i Jan Przewoźnik ps. „Ryś” na koniach. Długość idących oddziałów wynosiła około półtora kilometra. Wkrótce weszliśmy do miasteczka. W pierwszym momencie ludzie byli zaszokowani, lecz gdy dowiedzieli się, że jesteśmy partyzantami zaczęto wiwatować. […] Żadne z sił wojskowych stacjonujących w Wiśle nie przeszkadzały nam. Mój oddział obstawił Wisłę dookoła, a od strony Katowic zajął eleganckie bunkry, które tam były pobudowane. Ja wraz z moim pocztem ochrony spacerowałem po mieście. Przez Wisłę tego dnia przejeżdżało dużo samochodów z wycieczkami z Katowic zdążające w góry. Na początku nie zorientowali się, kim jesteśmy, lecz po chwili zeskakiwali z samochodów, wręczali nam żywność. Nie przyjmowaliśmy darów, ponieważ byliśmy dobrze zaopatrzeni. Panował podniosły nastrój. Słychać było okrzyki: „Niech żyje Polska! Precz z komunizmem!”

(fragmenty książki)


Marek A. Koprowski
Żołnierze Wyklęci. Złapali go i dostał czapę
Wydawnictwo Replika 2015, wymiary: 145×205 mm, liczba stron: 308, oprawa: miękka + skrzydełka.

Kolejny tom wspomnień żołnierzy podziemia antykomunistycznego, pełen historii ludzi, dla których walka o wolność ojczyzny z każdym jej wrogiem stanowiła oczywistość. Nikt z nich nie zastanawiał się, czy warto. Tak zostali wychowani.
Autorzy relacji zebranych w „Złapali go i dostał czapę” wiele razy spoglądali śmierci w oczy, znosili nieludzkie tortury, porzucali domy i rodziny, aby nie dać się złapać. Pokonywali jednak wszelkie przeciwności za sprawą charyzmatycznych dowódców oraz dzięki własnej odwadze, sprytowi i poświęceniu.
Bohaterowie Koprowskiego również obecnie udowadniają, że ojczyzna i jej losy wciąż są dla nich niezwykle ważne. Angażują się więc w pielęgnowanie pamięci o trudnych, minionych czasach i ich bohaterach.

W III tomie Żołnierzy Wyklętych wspominają (SPIS TREŚCI):

  • Marian Sobczyk – W partyzantce u „Rysia” 7
  • Zbigniew Matysiak – Ty amerykański wróg jesteś! 70
  • Wiesław Jeżewski – Chłopcze, ty musisz się uczyć! 122
  • Jerzy Krusenstern – Coś po nas zostanie 142
  • Maksymilian Mieczysław Jarosz – Synu, ratuj się! 171
  • Bolesław Ogrodniczuk – To była banderowska wieś 213
  • Roman Domański – Zaszkodziły ci dwie literki — AK 228
  • Stanisław Maślanka – Ostatni kawałek ziemi wołyńskiej 268

Czytaj fragment: Ze wspomnień Mariana Sobczyka…


Mateusz Saweczko
Poczet Żołnierzy Wyklętych
Wydawnictwo Capital 2016, format 145 x 205 mm, liczba stron 356, okładka miękka (ze skrzydełkami).

„Ideą, która przyświecała powstaniu niniejszej książki, była przede wszystkim chęć oddania hołdu tym, którym ten hołd się należy: bohaterom, którzy w chwilach tak tragicznych jak nastanie okupacji komunistycznej nie załamali się, a dzielnie stawiali opór Armii Czerwonej i rodzimym poplecznikom sierpa i młota, dając światu najpiękniejszy obraz patriotyzmu ze wszystkich, jakie ten kiedykolwiek widział. Zdecydowałem się na zredagowanie tej książki jeszcze z dwóch powodów: po pierwsze jako odpowiedź na mnogość oszczerstw i kłamstw kierowanych w stronę Żołnierzy Wyklętych przez środowiska lewackie, anarchistyczne i liberalne; po drugie natomiast dlatego, iż z przerażeniem odkryłem, jak trudno dziś dotrzeć do informacji na temat bohaterów z tamtych lat. Cenzura i przekłamania w szkołach to tylko wierzchołek góry lodowej. Stwierdziłem, że zebranie życiorysów żołnierzy podziemia antykomunistycznego w jednej publikacji jest niezbędne dla celów edukacyjnych i badawczych”.

(Autor o książce)
Mateusz Saweczko – gdynianin, działacz społeczny, miłośnik historii. Swoje felietony publikuje na łamach portalu Parezja.pl. Z poglądów narodowy liberał i monarchista.

Strona główna>
Prawa autorskie>

WARTO PRZECZYTAĆ… (90)

gregg71

"Zeszyty Historyczne WiN-u" nr 41, rok XXIV, czerwiec 2015 r.

Z pewnym opóźnieniem ukazał się nowy numer „Zeszytów Historycznych WiN-u” (nr 41, rok XXIV, ss. 320). W numerze m.in. artykuł Wojciecha Kujawy o „wyklętych” siostrach Chełmickich (Patriotyczne wychowanie. Siostry Bożena, Hanna Róża, Irena, Kalina Chełmickie), historia współpracowników niepodległościowego podziemia zatrudnionych w rzeszowskim UB autorstwa Janusza Borowca (Funkcjonariusze rzeszowskiego UB represjonowani za współpracę z podziemiem poakowskim), a także uwagi Marka Szymaniaka na marginesie książki „Szary”, „Ryś”, „Mściciel”… Żołnierze podziemia niepodległościowego na Kujawach Wschodnich (1945–1947) (Jak nie pisać o niepodległościowym podziemiu zbrojnym. Uwagi do książki Alicji Paczoskiej-Hauke).

Najnowszy numer ZH WiN-u dostępny jest w
cenie 30,00 zł; zamówienia można składać za pośrednictwem e-maila:

"Zeszyty
Historyczne WiN-u" są czasopismem poświęconym dziejom walki Polaków o
niepodległość w latach 1939-1989. Szczególne miejsce zajmuje na ich
łamach zagadnienie oporu zbrojnego z lat 1944/45-1956. Tematyce zmagań z
totalitaryzmem towarzyszy opis metod zwalczania polskich dążeń
niepodległościowych przez nazistowski i komunistyczny aparat terroru.
"Zeszyty
Historyczne WiN-u" powstały w 1992 r., ich pierwszym redaktorem
naczelnym był wybitny badacz wojennej konspiracji i dokumentalista
Andrzej Zagórski. W 1994 r. funkcję redaktora naczelnego przejął Janusz
Kurtyka, sprawując ją do tragicznej śmierci w katastrofie smoleńskiej w
2010 r.

18 grudnia 2015 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydał komunikat w sprawie wykazu czasopism naukowych. Z przyjemnością informujemy, że „Zeszyty Historyczne WiN-u” znalazły się w części B listy czasopism punktowanych MNiSW uzyskując 2 punkty.

Pełny wykaz czasopism naukowych dostępny jest na stronie: http://www.nauka.gov.pl/aktualnosci-ministerstwo/juz-sa-nowe-listy-punktowanych-czasopism-na-2015-rok.html.

Krzyż Jubileuszowy dla „Zeszytów Historycznych WiN-u”

Podczas centralnych uroczystości związanych z 70. rocznicą powstania Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, które miały miejsce w Warszawie 6 września 2015 r., Redakcja „Zeszytów Historycznych WiN-u” uhonorowana została przez Prezydium Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość „Krzyżem Jubileuszowym 70-lecia powołania do życia organizacji niepodległościowej WiN”.

Strona główna>
Prawa autorskie>

TRZEBA PRZECZYTAĆ !!! (89)

gregg71

Ogólnopolski Kwartalnik Poświęcony Żołnierzom Wyklętym "WYKLĘCI", nr 1
Wydawnictwo Miles, Kraków 2016, oprawa: miękka, ss. 284, format: 233×163 mm.

Ogólnopolski Kwartalnik Poświęcony Żołnierzom Wyklętym "WYKLĘCI", to nie tylko czasopismo, to także hołd oddany żołnierzom powojennego podziemia. Dotychczas nie było magazynu poświęconego wyłącznie temu zagadnieniu, a dotyczącego całego zbrojnego podziemia antykomunistycznego.

W nowoczesnej i przystępnej formie przedstawione są losy naszych bohaterów – w pierwszym numerze szczególnie mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki” i jego 5. Wileńskiej Brygady AK. Poruszone są również odkrywcze wątki dotyczące innych żołnierzy, a także współczesnych form ich upamiętnienia. Historycy i pasjonaci zwarli szyki, aby co kwartał przedstawić Czytelnikom nową dawkę patriotyzmu, niejednokrotnie sięgając po dotychczas nieznane wątki. Jest to lektura obowiązkowa dla każdego patrioty – nie tylko 1 marca!

SPIS TREŚCI NUMERU 1:
Słowo Redaktora Naczelnego
Temat numeru

  • Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 marca 2006 r. w 55. rocznicę śmierci majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, dowódcy 5 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej
  • Kajetan Rajski – Prace legislacyjne w Sejmie RP wokół uchwały o mjr. „Łupaszce”
  • Michał Mieczkowski – „Łupaszko” na piątkę! – Okiem licealisty
  • Wanda Szendzielarz primo voto Swolkień – Wspomnienia
  • Michał Ostapiuk – Działalność II Szwadronu 5. Wileńskiej Brygady (maj – wrzesień 1945 r.)
  • Zbigniew Kononowicz – Szlakiem 5. Wileńskiej Brygady AK „Łupaszki” na Warmii i Mazurach
  • Andrzej Józefowicz-Chmielewski – 5. Brygada Wileńska AK na ziemi kwidzyńskiej
  • Kazimierz Socha-Borzestowski – Na kaszubskim tropie 5. Brygady Wileńskiej AK mjr. „Łupaszki”
  • Marcin Maślanka – 5. Wileńska Brygada AK na Ziemi Koszalińskiej
  • Wiesław Bobkowski – Małżeństwo „Wyklętych” – kpt. Antoni Rymsza „Maks” i Aldona Rymsza
  • Tadeusz Płużański – Kto zamordował „Łupaszkę”?
  • Izabella Parowicz – Ostatnie chwile Hanki Szendzielarz
  • „Zostańcie z Bogiem” – powiedział. I zginął. Z Lidią Lwow-Eberle „Lalą”, żołnierzem AK, sanitariuszką 5. Wileńskiej Brygady AK, narzeczoną „Łupaszki” rozmawia Szymon Nowak
  • Wujek Zygmunt. Z Haliną Morawską i Grażyną Nowak, rodziną mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, rozmawia Izabella Parowicz
  • Krzysztof Szwagrzyk – Poszukiwania i odnalezienie szczątków mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”
  • Mariusz Solecki – Major „Łupaszko” oczami literatów

Myśmy rebelianci…

  • Wojciech Łukaszewski – „Trzynastka” – tragiczna liczba
  • Tomasz Greniuch – Pluton „Śmiertelnych” Narodowych Sił Zbrojnych
  • Piotr Tomasz – Ks. Klemens Średziński – powstaniec, pedagog, kapelan AK i WiN
  • Bartosz Tomczak – Ppor. Leon Cybulski „Znicz”, niezłomny Wyklęty z ziemi rogozińskiej
  • Kamil Kołata – Niezłomny z Kujaw – Jerzy Gadzinowski „Szary”
  • Jacek Karczewski – Wileńskie tropy na Kurpiowszczyźnie
  • Weronika Girys-Czagowiec – Pragnę – żeby to były słowa/ mego pokolenia/ kiedy z zaświatów/ stanie do apelu – o Tadeuszu Ludwiku Płużańskim

Ze wspomnień rodzinnych

  • Renata Nowak – Dziadek Antoni

Ku Waszej pamięci Żołnierze Wyklęci

  • Jacek Karczewski – Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce (w organizacji)
  • Marek Martynowski – Ustawa dekomunizacyjna już wkrótce
  • Magdalena Zarzycka-Redwan – Powstaje Stowarzyszenie Dzieci Żołnierzy Wyklętych
  • Łukasz Pająk – Przygoda, która stała się czymś więcej
  • Marcin Marciszak – Kotwica Polski Walczącej w Głogowie
  • Pomnik Wyklętych w Kwidzynie
  • Sara Gibska – Witold Pilecki – bohater dla pokoleń

Varia

  • Ewelina Dąbrowska, Rafał Tesmer – Sąsiedzi z Selbstschutzu na ziemi lubawskiej

Pojedyncze egzemplarze można zamawiać w księgarni internetowej: http://wydawnictwomiles.pl w cenie 24,90 zł.

ZAMÓW PRENUMERATĘ KWARTALNIKA "WYKLĘCI"
PROMOCYJNA CENA PRENUMERATY do 31 XII 2015 r.

Prenumerata krajowa (za numery 1-4) wynosi 100 zł (cena brutto z przesyłką). W cenie tej oprócz kwartalnika prenumeratorzy otrzymają książkę „Wyklęty los” za 1 zł.
Zamówienia należy składać wpłacając 100 zł (lub kwotę pomnożoną razy ilość zamawianych egzemplarzy każdego numeru) na konto:

Kajetan Rajski Wydawnictwo Miles
os. Kalinowe 21 lok. 89
31-815 Kraków
30 1090 1665 0000 0001 3169 7835
W tytule przelewu proszę KONIECZNIE wpisać:
prenumerata 1-4 i podać pełen adres do wysyłki

Prenumerata zagraniczna: do krajów europejskich 250 zł, do USA i Kanady 310 zł. W celu bliższych informacji i indywidualnego uzgodnienia warunków do innych państw prosimy o kontakt na numer telefonu +48 535 583 309 lub e-mail: wydawnict
wo.miles@gmail.com.
Wysyłka pierwszego numeru wraz z książką "Wyklęty los" już w środę 23 grudnia 2015 r.

Promocyjna cena prenumeraty obowiązuje
do dnia 31 grudnia 2015 r.

"Szkice o Żołnierzach Wyklętych…" w konkursie Histmag.org

gregg71
Książka Grzegorza Wąsowskiego "Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce" laureatem konkursu na najlepszą książkę historyczną II półrocza 2015 r. w konkursie Histmag.org

Miło mi poinformować, że książka Grzegorza Wąsowskiego "Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce", otrzymała głosami internautów tytuł "Najlepszej książki historycznej II półrocza 2015 roku" w kategorii "Historia niebanalna" w plebiscycie "Historia Zebrana".


Plebiscyt organizowany jest przez redakcje Histmag.org i Granice.pl. Najlepsze książki wyłaniane są w trzech kategoriach ("W rolach głównych", "Okiem badacza" i "Historia niebanalna") przez internautów (oddano ponad 4 tys. głosów) oraz jurorów, którymi są dziennikarze, naukowcy i doświadczeni recenzenci książek. W kategorii "Historia niebanalna" znalazły się książki ujmujące tematy historyczne w sposób nietuzinkowy, szczególnie interesujący, pozostające na styku literatury, publikacji naukowej czy wspomnień, publikacje popularyzujące wiedzę historyczną, książki, które nie mieszczą się w kategoriach "W rolach głównych" i "Okiem badacza".

Jak można przeczytać na stronie konkursu:

Internauci z kolei [w kategorii: "Historia niebanalna"] wybrali publikację: "Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce" Grzegorza Wąsowskiego (Wydawnictwo LTW).
– Książka Wąsowskiego w znakomity sposób odkłamuje polską historię. W przedstawianych przez niego opowieściach na nowo ożywają tragiczne dni zmagań podziemia niepodległościowego z narzuconą władzą komunistyczną. Lektura zaangażowana, a jednocześnie niezwykle uczciwa. Znakomita popularyzacja historii – wyjaśnia fenomen zwycięskiej publikacji Michał Przeperski.

Na stronie plebiscytu już rozpoczęło się już głosowanie na najlepsze książki 2015 roku – internauci oraz jurorzy wybiorą je spośród publikacji nagrodzonych w pierwszym i drugim półroczu. Wydawcy najlepszych książek otrzymają pamiątkowe dyplomy podczas Warszawskich Targów Książki.

Więcej informacji o nagrodzonych publikacjach można znaleźć na stronie plebiscytu: http://historiazebrana.pl

Na stronie Konkursu pojawiła się możliwość oddania swojego głosu na jedną z pozycji w danej kategorii, tak więc z przyjemnością, jako autor strony "Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie", oddaję swój głos na rzeczoną książkę i również zachęcam do takiegoż głosowania.

Więcej szczegółów konkursowych tutaj:


Grzegorz Wąsowski
(Fundacja "Pamiętamy")
Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2015, ss. 440, oprawa miękka, format
A5 (145x205mm), ilustracje.

Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce
to zbiór tekstów publicystycznych, skupionych wokół tematu polskiej
partyzantki antykomunistycznej po II wojnie światowej. Wydarzenia z
aktualnego życia kulturalnego i politycznego naszego państwa stają się
dla autora pretekstem do przypomnienia dramatycznych wydarzeń sprzed
kilkudziesięciu zaledwie lat, których bohaterami byli żołnierze z
oddziałów "Ognia", "Zapory" czy "Łupaszki", a
niejednokrotnie do nakreślenia prawdziwego tych wydarzeń przebiegu. Jest
to  kolejny krok na rozpoczętej nie tak dawno drodze do odzyskania
przez Żołnierzy Wyklętych należnego im miejsca w historii kraju i
pamięci narodu. I choć wiele dobrego się już w tej kwestii dzieje, to
autor w pracy swej nie ustaje. Cierpliwie wskazuje nadal istniejące
pomniki dawnego systemu – te betonowe i te żywe, wytyka "drobne"
kłamstewka z gazety czy ekranu, stara się przywrócić słowom ich właściwe
znaczenie.

"Wtedy w Kiełpińcu z całą ostrością dotarło
do mnie, jak niezwykły splot wielu zdarzeń – wielkich (np. upadek
komunizmu w Polsce), drobnych (np. działania Fundacji «Pamiętamy»
czy inicjatywy podjęte przez IPN z myślą o rodakach żyjących za
wschodnią granicą) i nieprawdopodobnych (np. opisane wcześniej w tekście
spotkanie w Grodnie) – spowodował, że siostrze «Zbiega» dane było odbyć
pielgrzymkę z Białorusi do miejsca śmierci jej brata, że przy pomniku
upamiętniającym ofiarę z życia, którą złożył na ołtarzu wolności, mogła
pozostawić wieniec, wyraz siostrzanej pamięci. […] Powiedzą jedni:
wizyta siostry «Zbiega» w Kiełpińcu to proste następstwo rozmowy tej
kobiety z Kazimierzem Krajewskim, zaś o ich spotkaniu w Grodnie
zdecydował ślepy los, nic więcej. Inni, i do nich ja należę, uznają, że
to wcale nie przypadek sprawił, że do wizyty tej doszło. Nie przesądzimy
tu i teraz, która intuicja jest trafna. Rozstrzygnięcie leży poza
granicą ludzkiego poznania, poza granicą, którą 17 lutego 1947 r.
przekroczyli «Żwirko», «Grom», «Serdeczny» i «Zbieg»".

(fragment książki)

Grzegorz Wąsowski (ur.
1969) – adwokat, pasjonat historii najnowszej, współautor pierwszej
wystawy i pierwszego albumu o polskiej partyzantce antykomunistycznej,
zatytułowanych Żołnierze Wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.
(wystawa została zaprezentowana w listopadzie 1993 r. w Warszawie i do
roku 1999 odwiedziła kilkadziesiąt polskich miast). Jest
współzałożycielem i kieruje pracami Fundacji „Pamiętamy”, której staraniem wzniesiono dotychczas 25 pomników upamiętniających Żołnierzy Wyklętych i wydano kilkanaście bezpłatnych publikacji. Swoje artykuły publikuje m.in. na portalu wPolityce.pl i na najlepszej jego zdaniem stronie internetowej poświęconej Żołnierzom Wyklętym – podziemiezbrojne.blox.pl.


Mec.
Grzegorz Wąsowski, Prezes Zarządu Fundacji "Pamiętamy". W tle jeden z pomników Fundacji, poświęcony kpt. Kazimierzowi Kamieńskiemu "Huzarowi" i jego żołnierzom, odsłonięty w Wysokiem Mazowieckiem w
listopadzie 2007 r.

"Najchętniej i
najczęściej wspominam prace prowadzone z Grzegorzem Wąsowskim w terenie.
Dziesiątki wyjazdów na Podlasie i Białostocczyznę, na Mazowsze i
Podhale, a nawet na Ziemie Utracone […]. Niezapomnianymi przeżyciami
pozostaną wędrówki z Marianem Pawełczakiem «Morwą», Zygmuntem
Błażejewiczem «Zygmuntem » i Jerzym Gilernem «Świstem», Józefem Bandzo
«Jastrzębiem», Kazimierzem Uszyńskim «Szatanem» i wieloma innymi
dzielnymi żołnierzami drugiej konspiracji. […] Echa tych niezwykłych
spotkań i ciekawe refleksje, dla których podstawą jest
ponaddwudziestopięcioletnia przygoda autora z historią polskiego
podziemia antykomunistycznego, odnajdujemy w szkicach Grzegorza
Wąsowskiego publikowanych w niniejszej książce. Jestem przekonany, że
dla osób interesujących się dziejami Żołnierzy Wyklętych i współczesnymi
kontekstami tej historii szkice te będą satysfakcjonującą lekturą".

Kazimierz Krajewski

Książka do nabycia:

Strona główna>
Prawa autorskie>

"Na straconych posterunkach" w konkursie "Książka Historyczna Roku"

gregg71

Książka Kazimierza Krajewskiego „Na straconych posterunkach” wśród nominacji VIII edycji konkursu „Książka Historyczna Roku”

Miło mi poinformować, że wśród nominowanych do VIII edycji konkursu „Książka Historyczna Roku”, w kategorii: Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku, znalazła się monumentalna praca dr. Kazimierza Krajewskiego pt. Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939-1945.

Na stronie Konkursu pojawiła się możliwość oddania swojego głosu na jedną z pozycji w danej kategorii, tak więc z przyjemnością, jako autor strony „Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie”, oddaję swój głos na rzeczoną książkę (pozycja nr 4) i również zachęcam do takiegoż głosowania.

Więcej szczegółów konkursowych tutaj:


Kazimierz Krajewski
Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na kresach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939-1945
Wydawnictwo Literackie 2015, ss. 928, oprawa twarda, format: 160×240 mm

Dramatyczna i wciąż bardzo mało znana historia polskiej armii i partyzantki na Kresach Wschodnich w czasach drugiej wojny światowej i początków komunistycznej Polski.

Kresy Wschodnie — sam termin może narzucać skojarzenie z niewielkim pasem ziemi na wschodzie II Rzeczypospolitej, a były to przecież obszary stanowiące ponad połowę terytorium ówczesnej Polski.
Gdy sięgniemy do podstawowych danych dotyczących owych „kresów”, okaże się, że wymowa liczb jest wstrząsająca. Kresy Wschodnie to nie był żaden odległy skrawek naszych ziem, tylko przeszło połowa terytorium Rzeczypospolitej Polskiej! Kresy Wschodnie, zagarnięte w 1939 roku przez Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich i ostatecznie anektowane przez to państwo w latach 1944–1945, to siedem najdalej wysuniętych na wschód województw, a także część województwa białostockiego (tj. Grodno z powiatami grodzieńskim i wołkowyskim) oraz spora część powiatu augustowskiego (gminy Balla Kościelna, Łabno, Sopoćkinie i Hołynka). Tereny, o których mówimy, zamieszkiwało w 1939 roku około trzynastu milionów obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.
To tam niemieccy i sowieccy najeźdźcy uścisnęli sobie dłonie we wrześniu 1939 roku, a po hitlerowskiej inwazji na Związek Radziecki właśnie na Kresach rozpętała się wojenna zawierucha, w której walkę toczyły dwa totalitarne reżimy i partyzantki kilku narodów na czele z Polakami.
Wojna na Kresach nie skończyła się po kapitulacji Niemiec, trwała jeszcze przez kilka lat, a układy sił i sojuszy kilkukrotnie uległy zmianom. Książka Kazimierza Krajewskiego, historyka warszawskiego IPN-u, jest opowieścią o walce, którą na Kresach stoczyła Armia Krajowa.
Od pierwszych polskich oddziałów, przez działalność w ramach AK, a następnie, już po jej rozwiązaniu, konflikt z nowym, „czerwonym” okupantem pod szyldami różnych podziemnych organizacji poakowskich. Historia, o której jeszcze niewiele uczą w szkołach: walka każdego z każdym – Wehrmacht, Polacy, Ukraińcy, Litwini, Żydzi, Armia Czerwona i komunistyczna partyzantka. Najpierw wojenny cyklon, który wymagał czasem nieoczekiwanych taktycznych sojuszy AK z Niemcami czy Sowietami. Potem dalsza walka „leśnych żołnierzy” z komunistycznym reżimem – bezpieką i wojskiem Polski Ludowej i ZSRR.

 

Książka do nabycia m.in.:

Zainteresowanych walką polskich partyzantów na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej (m.in.: ppłk cc Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza”, por. Jana Borysewicza „Krysi”, ppor. Czesława Zajączkowskiego „Ragnera”, ppor. Anatola Radziwonika „Olecha”) po wkroczeniu Sowietów, zapraszam do lektury kategorii Im poświęconej:

Przeczytaj okazjonalnie wydane opracowanie, autorstwa Kazimierza Krajewskiego i Tomasza Łabuszewskiego, zatytułowane „Polegli na straconych posterunkach. Z dziejów polskiego podziemia niepodległościowego na Kresach  II Rzeczypospolitej (1944-1956)”, które – klikając na okładkę poniżej – można pobrać w całości (w formacie PDF).

Zobacz również:

Strona główna>
Prawa autorskie>

TRZEBA PRZECZYTAĆ !!! (88)

gregg71

Grzegorz Wąsowski
(Fundacja "Pamiętamy")
Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce
Wydawnictwo LTW, Łomianki 2015, ss. 440, oprawa miękka, format
A5 (145x205mm), ilustracje.

Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce to zbiór tekstów publicystycznych, skupionych wokół tematu polskiej partyzantki antykomunistycznej po II wojnie światowej. Wydarzenia z aktualnego życia kulturalnego i politycznego naszego państwa stają się dla autora pretekstem do przypomnienia dramatycznych wydarzeń sprzed kilkudziesięciu zaledwie lat, których bohaterami byli żołnierze z oddziałów "Ognia", "Zapory" czy "Łupaszki", a niejednokrotnie do nakreślenia prawdziwego tych wydarzeń przebiegu. Jest to  kolejny krok na rozpoczętej nie tak dawno drodze do odzyskania przez Żołnierzy Wyklętych należnego im miejsca w historii kraju i pamięci narodu. I choć wiele dobrego się już w tej kwestii dzieje, to autor w pracy swej nie ustaje. Cierpliwie wskazuje nadal istniejące pomniki dawnego systemu – te betonowe i te żywe, wytyka "drobne" kłamstewka z gazety czy ekranu, stara się przywrócić słowom ich właściwe znaczenie.

"Wtedy w Kiełpińcu z całą ostrością dotarło do mnie, jak niezwykły splot wielu zdarzeń – wielkich (np. upadek komunizmu w Polsce), drobnych (np. działania Fundacji «Pamiętamy» czy inicjatywy podjęte przez IPN z myślą o rodakach żyjących za wschodnią granicą) i nieprawdopodobnych (np. opisane wcześniej w tekście spotkanie w Grodnie) – spowodował, że siostrze «Zbiega» dane było odbyć pielgrzymkę z Białorusi do miejsca śmierci jej brata, że przy pomniku upamiętniającym ofiarę z życia, którą złożył na ołtarzu wolności, mogła pozostawić wieniec, wyraz siostrzanej pamięci. […] Powiedzą jedni: wizyta siostry «Zbiega» w Kiełpińcu to proste następstwo rozmowy tej kobiety z Kazimierzem Krajewskim, zaś o ich spotkaniu w Grodnie zdecydował ślepy los, nic więcej. Inni, i do nich ja należę, uznają, że to wcale nie przypadek sprawił, że do wizyty tej doszło. Nie przesądzimy tu i teraz, która intuicja jest trafna. Rozstrzygnięcie leży poza granicą ludzkiego poznania, poza granicą, którą 17 lutego 1947 r. przekroczyli «Żwirko», «Grom», «Serdeczny» i «Zbieg»".

(fragment książki)

Grzegorz Wąsowski (ur. 1969) – adwokat, pasjonat historii najnowszej, współautor pierwszej wystawy i pierwszego albumu o polskiej partyzantce antykomunistycznej, zatytułowanych Żołnierze Wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r. (wystawa została zaprezentowana w listopadzie 1993 r. w Warszawie i do roku 1999 odwiedziła kilkadziesiąt polskich miast). Jest współzałożycielem i kieruje pracami Fundacji „Pamiętamy”, której staraniem wzniesiono dotychczas 25 pomników upamiętniających Żołnierzy Wyklętych i wydano kilkanaście bezpłatnych publikacji. Swoje artykuły publikuje m.in. na portalu wPolityce.pl i na najlepszej jego zdaniem stronie internetowej poświęconej Żołnierzom Wyklętym – podziemiezbrojne.blox.pl.


Mec.
Grzegorz Wąsowski, Prezes Zarządu Fundacji "Pamiętamy". W tle jeden z pomników Fundacji, poświęcony kpt. Kazimierzowi Kamieńskiemu "Huzarowi" i jego żołnierzom, odsłonięty w Wysokiem Mazowieckiem w
listopadzie 2007 r.

"Najchętniej i najczęściej wspominam prace prowadzone z Grzegorzem Wąsowskim w terenie. Dziesiątki wyjazdów na Podlasie i Białostocczyznę, na Mazowsze i Podhale, a nawet na Ziemie Utracone […]. Niezapomnianymi przeżyciami pozostaną wędrówki z Marianem Pawełczakiem «Morwą», Zygmuntem Błażejewiczem «Zygmuntem » i Jerzym Gilernem «Świstem», Józefem Bandzo «Jastrzębiem», Kazimierzem Uszyńskim «Szatanem» i wieloma innymi dzielnymi żołnierzami drugiej konspiracji. […] Echa tych niezwykłych spotkań i ciekawe refleksje, dla których podstawą jest ponaddwudziestopięcioletnia przygoda autora z historią polskiego podziemia antykomunistycznego, odnajdujemy w szkicach Grzegorza Wąsowskiego publikowanych w niniejszej książce. Jestem przekonany, że dla osób interesujących się dziejami Żołnierzy Wyklętych i współczesnymi kontekstami tej historii szkice te będą satysfakcjonującą lekturą".

Kazimierz Krajewski

Książka do nabycia:

Strona główna>
Prawa autorskie>

TRZEBA PRZECZYTAĆ !!! (87)

gregg71

Zdzisław Broński "Uskok"
Pamiętnik (wrzesień 1939 – maj 1949)
wstęp, redakcja naukowa i opracowanie dokumentów Sławomir Poleszak, edycja tekstu Andrzej Filipek, Sławomir Poleszak, Maciej Sobieraj, wydanie II, Lublin-Warszawa 2015, 383 s. (seria "Relacje i wspomnienia", t. 8)

Zdzisław Broński „Uskok” (1912–1949), od jesieni 1943 r. dowodził oddziałem partyzanckim w Obwodzie AK Lubartów, brał udział w akcji „Burza”. Po „wyzwoleniu” walczył z komunistami. Zginął otoczony w bunkrze, gdzie przez dwa lata ukrywał się przed UB. Ukrywając się, spisywał wspomnienia. Jest to źródło unikatowe, gdyż pozwala poznać motywy, jakie skłoniły żołnierzy wyklętych do pozostania w konspiracji. Ze wspomnień przebija zdumiewająca wyobraźnia społeczna i polityczna autora, który trafnie analizował zmieniającą się sytuację międzynarodową i wewnętrzną w Polsce.
Jest to drugie, rozszerzone wydanie Pamiętnika, w którym zamieszczono zapiski wcześniej nieznane.

Informacje na temat zakupu publikacji wydanych w Oddziale IPN w Lublinie, w tym również Pamiętnika Zdzisława Brońskiego "Uskoka", można uzyskać:

  • Punkt sprzedaży publikacji IPN w Lublinie, ul. Staszica 22A, pon. 10:00–14:00
  • Kontakt: Mariusz Sawa, tel. (81) 53 63 480

Zdzisław Broński „Uskok” (1912–1949)
od jesieni 1943 r. dowodził oddziałem partyzanckim w Obwodzie AK
Lubartów, brał udział w akcji „Burza”. Po „wyzwoleniu” walczył z
komunistami na Lubelszczyźnie. Zginął 21 maja 1949 r. otoczony w bunkrze w miejscowości Dąbrówka (obecnie Nowogród), gdzie przez dwa lata ukrywał się przed UB.

Kpt. Zdzisław Broński "Uskok"

„Uskok”
ukrywając się, od 1947 r. spisywał swe wspomnienia. Jest to źródło
unikatowe, gdyż pozwala poznać motywy, jakie skłoniły „żołnierzy
wyklętych” do pozostania w konspiracji. Ze wspomnień przebija
zdumiewająca wyobraźnia społeczna i polityczna autora, który trafnie
analizował zmieniającą się sytuację międzynarodową i wewnętrzną w
Polsce. Sławomir Poleszak we wstępie do Pamiętnika napisał:

Po
zakończonej akcji w Dąbrówce (Nowogrodzie) funkcjonariusze UBP napisali
na jednej z desek obok rozbitego bunkra: „Bunkier i »Uskoka« szlak [sic!] trafił”. Mieli rację, ich kilkuletnie „polowanie” zakończyło się wielkim sukcesem. Przetrwały jednak pamiętniki […].
Ukazują one sylwetkę Zdzisława Brońskiego z zupełnie innej perspektywy.
Pokazują jego wielki hart ducha, odwagę i poświęcenie w walce o wolność
ojczyzny. Poznajemy wyśmienitego, zdyscyplinowanego żołnierza i
dowódcę, który dbał o swoich podkomendnych i osoby udzielające mu
pomocy. Ukazują również jego ludzkie słabości i wady. Lektura
pamiętników będzie fascynująca nie tylko dla historyków, ale również dla
wszystkich pragnących poszerzyć swoją wiedzę o tragicznych latach
okupacji niemieckiej i pierwszych powojennych latach tzw. utrwalania
władzy ludowej.


Napis sporządzony przez funkcjonariuszy UB na jednej z desek zapolnicy po zakończeniu operacji w Dąbrówce, 21 V 1949 r.

W latach 1944–1949 jego oddziały przeprowadziły wiele głośnych akcji
przeciwko siłom reżimowym, plasując go bez wątpienia na czele
najgroźniejszych przeciwników „nowej władzy” na całej Lubelszczyźnie. O
tym, jak wielkie znaczenie przywiązywali komuniści do jego ujęcia lub
likwidacji, niech świadczy fakt, że w operacji osaczenia kpt. Brońskiego
brał udział sam dyrektor Departamentu III MBP płk Jan Tataj, który
prowadził z nim kilkudziesięciominutowe pertraktacje poprzez właz
bunkra. Jakież musiało być zdziwienie pułkownika MBP, gdy w pewnym
momencie usłyszał od osaczonego i znajdującego się w obliczu śmierci
Polskiego Oficera, by mu już nie przeszkadzał, ponieważ… pisze listy.
Niedługo później kpt. „Uskok” „umknął” im po raz kolejny, rozrywając się
granatem.

Nowogród
(dawniej Dąbrówka). Pomnik ku czci kpt. "Uskoka", stojący dokładnie w
miejscu, gdzie w stodole Lisowskich znajdował się bunkier, w którym
zginął Zdzisław Broński. Obława UB-KBW posuwała się od strony Wieprza,
łąkami widocznymi za pomnikiem.

Nowogród. Tablica na pomniku w miejscu śmierci kpt. "Uskoka".

Pomnik ku czci kpt. Zdzisława Brońskiego "Uskoka" w Nowogrodzie, odnowiony w 2012 r. staraniem członków Narodowej Łęcznej i kibiców Górnika Łęczna.



Kpt. Zdzisław Broński "Uskok" na kwaterze, prawdopodobnie 1948 r.

Zdzisław
Broński urodził się 24 grudnia 1912 r. w Radzicu Starym (gm. Ludwin,
pow. lubartowski) w rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu szkoły
powszechnej uczęszczał do gimnazjum w Lublinie. W 1934 r. powołany
został do służby wojskowej w 50 pp. we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie
ukończył szkołę podoficerską. Do rezerwy został przeniesiony w stopniu
plutonowego.

Zmobilizowany w sierpniu 1939 r., kampanię
wrześniową odbył jako d-ca plutonu ckm w 50 pp, gdzie w połowie września
dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł jesienią 1940 r.
Powrócił w rodzinne strony, gdzie nawiązał kontakt z Polską Organizacją
Zbrojną, a po jej scaleniu z Armią Krajową (jesień 1942 r.) został
dowódcą placówki AK w Radzicu Starym. Placówka wchodziła w skład I
Rejonu w Obwodzie AK Lubartów Inspektoratu AK Lublin. Pod koniec 1943 r.
na terenie tej placówki powstał oddział partyzancki Zdzisława
Brońskiego „Uskoka”, który został zatwierdzony rozkazem lubelskiego
inspektora AK w połowie maja 1944 r. W lipcu 1944 r. „Uskok” wraz ze
swym oddziałem został przydzielony do 27. Wołyńskiej DP AK i przebił się
z nimi w rejon Czemiernik, a następnie podjął samodzielne działania.
Stoczył kilka walk z Niemcami, m.in. w rejonie Ludwina (obecnie pow.
łęczyński) stoczył potyczkę z pododdziałem Wehrmachtu, w której stracił
jednego zabitego i dwu rannych, biorąc do niewoli 7 Niemców.

Grupa
żołnierzy z oddziału "Uskoka" podczas koncentracji w lasach
kozłowieckich (Stary Tartak) w lipcu 1944 r. Na pierwszym planie stoją:
czwarty od lewej – ppor. cz.w. Zdzisław Broński ps. "Uskok", piąty – sierż. Kocyła ps. "Jastrząb", szósty – Zygmunt Libera ps. "Babinicz"; siedzą: pierwszy z prawej – Jan Mendel ps. "Czarny".

Po
okupacji niemieckiej „Uskok” pozostał w podziemiu. Od sierpnia 1944 r.
pełnił funkcję zastępcy, a następnie komendanta I rejonu obwodu AK
Lubartów. W styczniu 1945 r. zorganizował oddział partyzancki liczący
ok. 20 osób i przeprowadził z nim szereg akcji przeciwko
funkcjonariuszom MO i UB oraz urzędom. Rozkazem Delegatury Sił Zbrojnych
na Kraj z dnia 1 czerwca 1945 r. awansowany został "Uskok" do stopnia
porucznika czasu wojny. Wraz ze swoimi podkomendnymi nie skorzystał z
zarządzonej przez dowództwo DSZ akcji „rozładowania lasów”. W maju 1945
r. został mianowany komendantem OPL II w Obwodzie WiN Lubartów i tym
samym wszystkie oddziały partyzanckie i drużyny dywersyjne działające w
obw. lubartowskim WiN zostały podporządkowane jego dowództwu a on sam
podlegał bezpośrednio komendantowi OPL w Inspektoracie, mjr cc
Hieronimowi Dekutowskiemu „Zaporze”. O dalszym pozostaniu „Uskoka” i
jego żołnierzy w podziemiu, obok czynników natury ideowej, zaważyła też
niewiara w możliwość powrotu do normalnego życia wobec represji „ludowej
władzy” w stosunku do ludzi podziemia. Od połowy 1945 r. oddziały
„Uskoka” prowadzą ciągłe działania przeciw przedstawicielom
komunistycznej władzy.

Od lewej: mjr Hieronim Dekutowski "Zapora" i kpt. Zdzisław Broński "Uskok".

Jak większość dowódców z AK-owskim rodowodem, „Uskok” stosował taktykę Kedywu:
operował małymi „patrolami”, dla wykonania akcji wymagającej większych
sił ogłaszał koncentrację kilku oddziałów, potem partyzanci rozpraszali
się w terenie. On sam miał kilka kryjówek, m.in. bunkier w Dąbrówce koło Łęcznej (obecnie Nowogród),
w stodole gospodarstwa Lisowskich. Bunkier ukryty był pod ziemią,
wejście wydrążone było w ścianie, wewnątrz bunkra znajdowały się dwa
radioaparaty i duże ilości broni. Prócz zaufanych sztabowców „Uskoka”
jakiś czas spędził tu Edward Taraszkiewicz "Żelazny”,
ranny podczas jednej z akcji w lewą rękę. Wtedy to spisał fragmenty
kroniki swego oddziału, dzięki czemu możemy poznać nieco bliżej
codzienność ostatniego z polskich powstań. Również „Uskok”, siedząc w
bunkrze, dużo czytał i pisał. Pamiętniki „Uskoka” przejęte przez UB po jego śmierci, zostały odnalezione przez IPN i w 2004 r. wydane pod red. S. Poleszaka.

Kpt. Zdzisław Broński „Uskok”, ppor. Stanisław Kuchciewicz „Wiktor”.

Kapitan
„Uskok” walczył do wiosny 1949 roku. Nie został pokonany w bitwie, lecz
– podobnie jak „Orlik”, „Zagończyk” i wielu innych dowódców – stał się
ofiarą zdrady. Zaczęło się od amnestii 1947 r. „Uskok" nie ujawnił się,
wietrząc podstęp, powtarzał za „Zaporą”, że komunistyczna amnestia jest dla złodziei.
Niestety – wielu partyzantów dało się oszukać. Skorzystał z
„dobrodziejstw" amnestii żołnierz z oddziału „Uskoka” – Franciszek
Kasperek „Hardy” – i w ten sposób sam oddał się w łapy lubartowskiego
UB.

Franciszek Kasperek ps. "Hardy" – informator UB krypt. "Janek".

„Hardy”
był wielokrotnie zatrzymywany, bito go i obiecywano karierę polityczną,
aż w końcu 7 stycznia 1949 r. podjął współpracę z UB pod kryptonimem
„Janek”. Otrzymał zadanie odnowienia kontaktów z partyzantką. Udało mu
się dotrzeć do swego dowódcy – Zygmunta Libery „Babinicza”, który był
zastępcą kpt. Brońskiego i dowódcą jego obstawy. TW „Janek” nawiązał
kontakt i podczas jednego ze spotkań "Babinicz" został aresztowany i po
wielodniowym bestialskim przesłuchaniu zdradził miejsce pobytu swego
dowódcy, w bunkrze pod stodołą u Lisowskich w Dąbrówce k. Łęcznej. Ich
wnuczka, Irena Dybkowska-Sobieszczańska (była już łączniczką „Uskoka”)
do końca życia zapamiętała ten moment:

„[…] Gdy
ubowcy wprowadzili "Babinicza" do domu dziadków Lisowskich, poznałam go
z trudem. I nawet nie jego opuchnięta, zasiniaczona twarz najbardziej
mnie zaszokowała. Przeraził mnie wygląd jego bosych stóp. Były to dwie
kłody! tak spuchnięte, że chyba nie istniały na świecie buty, w które by
weszły te stopy! Domyśliłam się wszystkiego […]".

21
maja 1949 r. zabudowania Lisowskich otoczyła grupa operacyjna MO, UBP i
KBW. Próbowano różnych sposobów by ująć „Uskoka” żywego. Do kawy, którą
Irena Dybkowska miała zanieść „Uskokowi”, dodano środek nasenny,
dziewczynę podprowadzono pod pistoletami do włazu bunkra. Pomimo całej
grozy sytuacji dziewczyna zachowała zimną krew. Po uchyleniu deski
zapolnicy, które maskowały właz do bunkra, powiedziała: „Przyniosłam
panu kawę”. Tym samym ostrzegła „Uskoka” o grożącym niebezpieczeństwie,
bowiem zwracano się do niego zwyczajowo „wujku”. Broński szybko
zrozumiał grę słów (miał zapytać: „Irenko, jest źle?”) i zamknął
wewnętrzną klapę bunkra.

Stodoła Lisowskich w Dąbrówce (Nowogrodzie), w której znajdował się bunkier kpt. "Uskoka".

Ostatecznie,
21 maja, ok. godz. 5:00 przystąpiono do akcji. Do stodoły weszła grupa
szturmowa, by dostać się do zablokowanego otworu bunkra. „Uskok”
odpowiedział strzałami, jednocześnie pytając: „Kto jest?”. Na żądanie,
by się poddał, Broński zaczął zwlekać z odpowiedzią, następnie otworzył
ogień z pistoletu i rzucił granaty. Szturm zakończył się niepowodzeniem.
Nadal mając nadzieję na ujęcie „Uskoka” żywcem, pertraktacji z nim
podjął się, uczestniczący w obławie dyrektor Departamentu III MBP płk
Jan Tataj, jednak nie przyniosły one rezultatu. Około godz. 7:00
członkowie obławy usłyszeli silną detonację w bunkrze. Funkcjonariusze
zaczęli natychmiast nawoływać Brońskiego, lecz z wnętrza kryjówki nikt
już nie odpowiedział. Wobec braku pewności, czy „Uskok” żyje,
postanowiono przez podkopanie z zewnątrz do stodoły wysadzić ścianę
trotylem, by dostać się do wnętrza bunkra. O godz. 9 wysadzono ścianę i
odnaleziono zmasakrowane ciało. Broński leżał na ziemi bez głowy i
prawej ręki, z czego wynikało, że popełnił samobójstwo, detonując
granat.

Zaraz po zakończeniu obławy funkcjonariusze UB
aresztowali Katarzynę Lisowską, która została skazana na 10 miesięcy
więzienia i przepadek mienia. Jej wnuczki zostały aresztowane 28 maja.
Irenę Dybkowską skazano na pięć lat, zaś Helenę na osiem lat więzienia.
Właściciel gospodarstwa – Mieczysław Lisowski „Żagiel”, któremu udało
się uciec, niedługo potem nawiązał kontakt ze Stanisławem Kuchciewiczem „Wiktorem”.
Został aresztowany 27 października 1951 r. i skazany na dożywocie,
złagodzone później do 12 lat więzienia, które opuścił 25 lutego 1958 r.
Zygmunt Libera „Babinicz” został skazany na 13-krotną karę śmierci,
którą wykonano 28 maja 1950 r. w podziemiach budynku administracyjnego
na Zamku w Lublinie.

Zasługi informatora „Janka” zostały wysoko
ocenione przez jego mocodawców z UB, za co otrzymał 20 tys. zł tytułem
„nagrody za pracę”. Później jeszcze kilkakrotnie odbierał drobne sumy za
aktywną współpracę z resortem.
6 lipca 1949 r. oficer prowadzący
przydzielił mu rewolwer, automat PPS i granat, jednak nie uchroniło to
Kasperka przed rozliczeniem ze strony partyzantów. Stanisław Kuchciewicz
„Wiktor”, poprzez siatkę swoich współpracowników, zebrał materiał
dowodowy obciążający „Hardego” i został on zlikwidowany 1 września 1950
r.

Po zakończonej akcji w Dąbrówce funkcjonariusze UB napisali na
jednej z desek zapolnicy: „Bunkier i »Uskoka« szlak [sic] trafił”.
Mieli rację – ich kilkuletnie „polowanie” zakończyło się wielkim
sukcesem. Likwidacja „Uskoka” oznaczała bowiem koniec zorganizowanego
oporu zbrojnego na środkowej Lubelszczyźnie. Podlegający mu żołnierze
jeszcze przez kilka lat kontynuowali walkę w grupach „Wiktora” i
„Żelaznego”, ale w ich działaniach dawał się wyraźnie odczuć brak
centralnego ośrodka decyzyjnego i autorytetu dowódcy tej klasy co
„Uskok”. Przez kolejne lata nieliczni już jego partyzanci byli tropieni i
likwidowani z całą bezwzględnością. 6 października 1951 r. zginął „Żelazny”, 10 lutego 1953 r. – „Wiktor”. Ostatni żołnierz „Uskoka” – Józef Franczak „Lalek” – poległ w walce dopiero 21 października 1963 r.

Napis sporządzony przez funkcjonariuszy UB na jednej z desek zapolnicy po zakończeniu operacji w Dąbrówce, 21 V 1949 r.

Śmierć
kpt. Brońskiego nie oznaczała dla komunistów kresu walki z nim. Jego
fizyczna likwidacja była tylko jej częścią. Kolejnym etapem było
brukanie jego legendy i pamięci o zasługach dla lokalnej społeczności,
dlatego też przez następne 40 lat stanowił cel ataku reżimowych
historyków, określających go – jak i jemu podobnych – mianem „zaplutych
karłów reakcji”, „reakcjonistów”, „faszystów”, „degeneratów”, a przede
wszystkim „bandytów”.

Pomnik ku czci kpt. Zdzisława Brońskiego "Uskoka" w Nowogrodzie, odnowiony w 2012 r. staraniem członków Narodowej Łęcznej i kibiców Górnika Łęczna.

Kapitan
Zdzisław Broński „Uskok” był kawalerem Orderu Virtuti Militari klasy V i
Krzyża Walecznych. 5 marca 2008 r., za wybitne zasługi dla
niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, został pośmiertnie odznaczony
przez śp. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim z
Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Więcej na temat kpt. "Uskoka" czytaj:

Strona główna>
Prawa autorskie>

WARTO PRZECZYTAĆ… (86)

gregg71

"Zeszyty Historyczne WiN-u" nr 40, rok XXIII, grudzień 2014 r.

Ukazał się nowy numer "Zeszytów Historycznych WiN-u" (nr 40, rok XXIII, ss. 336). W numerze m.in. artykuł Pawła Naleźniaka Ludność cywilna Lwowa we wrześniu 1939 roku, historia oddziału partyzanckiego ROAK "Cichego" autorstwa Alicji Paczoskiej-Hauke (Oddział ROAK Marcjana Sarnowskiego "Cichego"), a także przygotowana przez Wojciecha Frazika edycja źródłowa Schyłek Polskiego Państwa Podziemnego w dokumentach z archiwum Jerzego Brauna oraz biogram ostatniego "cichociemnego" – zrzuconego do Polski w 1952 r. Dionizego Sosnowskiego.

Najnowszy numer ZH WiN-u dostępny jest w
cenie 30,00 zł; zamówienia można składać za pośrednictwem e-maila:

"Zeszyty
Historyczne WiN-u" są czasopismem poświęconym dziejom walki Polaków o
niepodległość w latach 1939-1989. Szczególne miejsce zajmuje na ich
łamach zagadnienie oporu zbrojnego z lat 1944/45-1956. Tematyce zmagań z
totalitaryzmem towarzyszy opis metod zwalczania polskich dążeń
niepodległościowych przez nazistowski i komunistyczny aparat terroru.
"Zeszyty
Historyczne WiN-u" powstały w 1992 r., ich pierwszym redaktorem
naczelnym był wybitny badacz wojennej konspiracji i dokumentalista
Andrzej Zagórski. W 1994 r. funkcję redaktora naczelnego przejął Janusz
Kurtyka, sprawując ją do tragicznej śmierci w katastrofie smoleńskiej w
2010 r.

Strona główna>
Prawa autorskie>