73. rocznica śmierci „Zimnego” i „Kruka”

Uroczystości w 73. rocznicę śmierci ppor. Mieczysława Sawickiego „Kruka” i ppor. Tadeusza Garło „Zimnego”, 20 lipca 2019 r., Stary Uścimów.

Czerwiec/lipiec 1946 r. Od lewej stoją: Władysław Kobylański „Jerzyk”, Tadeusz Garło „Zimny”, Mieczysław Sawicki „Kruk”, Bolesław N.N „Wrzos”/”Bolek”/”Łapka”. Klęczy Piotr Popielewicz „Tygrys”.

W imieniu organizatorów zapraszam na uroczystości 73. rocznicy śmierci, zamordowanych przez komunistów, oficerów z oddziału partyzanckiego Obwodu WiN Włodawa, dowodzonego przez ppor. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia”:

  • Ppor. Tadeusza Garło „Zimnego” *
  • Ppor. Mieczysława Sawickiego „Kruka” **

które odbędą się 20 lipca 2019 r. (sobota), o godz. 10.00, w Starym Uścimowie (woj. lubelskie, pow. lubartowski, gm. Uścimów).

  • Program uroczystości:
    09:50zbiórka uczestników przed parafią Św. Apostołów Piotra i Pawła (Stary Uścimów 35)
    10:00Msza Święta
    11:00Przemarsz na cmentarz w Starym Uścimowie
    11:20Przemówienia okolicznościowe
    11:40Złożenie kwiatów i zapalenie zniczy
    12:00Zakończenie uroczystości

Śmierć „Zimnego” i „Kruka”

Lipiec 1946 r. Od lewej stoją: Władysław Kobylański „Jerzyk”, Mieczysław Sawicki „Kruk”, Tadeusz Garło „Zimny”, Bolesław N.N „Wrzos”/”Bolek”/”Łapka”.


22 lipca 1946 r., na kol. Krasne (pow. Włodawa), komunistyczna grupa operacyjna osaczyła trzech żołnierzy oddziału partyzanckiego Obwodu WiN Włodawa, dowodzonego przez ppor. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia” – Mieczysława Sawickiego „Kruka”, Tadeusza Garło „Zimnego” i Władysława Kobylańskiego „Jerzyka”. Podczas próby wyrwania się poza pierścień obławy polegli w walce „Zimny” i „Kruk”, natomiast „Jerzyk” został aresztowany.

    Preludium do tej tragedii była akcja połączonych oddziałów „Jastrzębia” i Stefana Brzuszka „Boruty” (NZW) z 18 lipca 1946 r., kiedy to zorganizowały one zasadzkę na funkcjonariuszy chełmskiego PUBP, którzy przybyli do Siedliszcza, by przeprowadzić tam aresztowania wśród członków podziemia. Partyzanci, podając się za wojskową grupę operacyjną, na siedemnastym kilometrze szosy z Chełma do Lublina, rozpoczęli kontrolę wszystkich pojazdów, które zatrzymywano i odprowadzano wraz z pasażerami do pobliskich zabudowań. Jednym z samochodów, który nadjechał od strony Chełma, podróżowała rodzona siostra Bolesława Bieruta, Julia Malewska, jej mąż Bolesław Malewski, syn Wacław Malewski z żoną Wacławą i jej matką Zofią Kańczukowską.

    Po wylegitymowaniu pasażerów, „Boruta” oświadczył zatrzymanym, że są zakładnikami i samochód z rodziną Malewskich odprowadzono do pobliskiego gospodarstwa pod lasem. Około godz. 20.00 partyzanci wraz z rodziną Bieruta odjechali w kierunku Dorohuczy. Przed godz. 21.00 dojechali do Cycowa, a następnie do Starego Uścimowa, skąd Malewskich i ich szofera nocą przewieziono furmanką do kol. Krasne. Tam umieszczono ich w domu Franciszki i Konstantego Petryszaków, zaufanej kwaterze partyzanckiej jeszcze z okresu okupacji niemieckiej. Sprawę przechowania Malewskich uzgodniono wcześniej z komendantem miejscowej placówki WiN, Władysławem Borysikiem „Krwaworem”, którego żona była siostrą Petryszaka.

    W sobotę 20 lipca 1946 r., do gospodarstwa Petryszaków przyjechał komendant Obwodu WiN Włodawa, kpt. Zygmunt Szumowski „Komar”. W obecności członków sztabów obu oddziałów, odbyło się długie spotkanie z rodziną Bieruta. Wieczorem podjęto decyzję o zwolnieniu zatrzymanych i o świcie 21 lipca odprowadzono ich na szosę w pobliżu Sosnowicy, oddano samochód i puszczono wolno. Odjechali do Lublina, a stamtąd o godz. 12.45 pociągiem do Warszawy.

    Resort bezpieczeństwa przypadkiem dowiedział się, że rodzina Malewskich została uprowadzona. W pościg za partyzantami rzucono kilkusetosobowe siły. 21 lipca 1946 r. po południu wyruszyła do akcji łączona grupa operacyjna, złożona z żołnierzy 7 pp LWP, kursantów szkoły WUBP, funkcjonariuszy MO oraz trzech funkcjonariuszy PUBP we Włodawie w roli przewodników. Byli to: Jakub Zapasa, Jan Dudycz i Stefan Pietrykowski, którzy w oparciu o wcześniej przygotowane listy, dokonywali również aresztowań. Dotarli do położonej nieopodal kol. Krasne, wsi Maśluchy, gdzie ujęto z bronią w ręku członka placówki Krasne, Zdzisława Wodnickiego „Szczupaka”. Przewieziono go do sztabu grupy operacyjnej w Kołaczach i dopiero tam, po „dokładniejszym przesłuchaniu” (zapewne wyjątkowo brutalnym), Wodnicki zeznał, że na kol. Krasne stacjonuje oddział „Jastrzębia”. Ponadto „Szczupak” wskazał lokalizację magazynu broni oraz wydał ponad 60 osób z okolicznych placówek WiN. 22 lipca około południa grupa operacyjna dotarła do gospodarstwa „Krwawora”. Gdy Jakub Zapasa z dwoma żołnierzami 7 pp zbliżyli się do domu i próbowali uchylić okiennice, z wnętrza padły w ich stronę strzały z pistoletu.

    W mieszkaniu przebywali wówczas: Mieczysław Sawicki „Kruk”, Tadeusz Garło „Zimny” i Władysław Kobylański „Jerzyk”. W związku z planowanym przesunięciem oddziału w bezpieczne miejsce, a następnie jego czasowym rozformowaniem, postanowili ukrywać się samodzielnie. Poinformowali o tym „Jastrzębia”, więc kazał im zdać mundury i broń długą (pozostawiając pistolety i granaty), po czym przebrali się w cywilne ubrania i 22 lipca odeszli z oddziału. W porze obiadowej, tuż przed przybyciem grupy operacyjnej, dotarli na kwaterę do „Krwawora”. Gdy zauważyli otaczające ich wojsko, było już za późno. Próbujący się przebić „Kruk”, zaczął strzelać do żołnierzy i wyskoczył przez okno, jednak zaraz dosięgły go kule z „erkaemu” i po kilkunastu minutach zmarł od ran. „Zimny” zdążył jeszcze rzucić granat, po czym zginął w mieszkaniu od serii z automatu drugiego żołnierza. Władysław Kobylański „Jerzyk” próbował się ukryć, jednak został odnaleziony i aresztowany wraz z „Krwaworem” i jego żoną. Podczas walki spalone zostały zabudowania gospodarcze Borysików.

    Wyjątkowe w tej sytuacji było to, że ciała zabitych partyzantów zostały pozostawione na miejscu, a nie zabrane przez funkcjonariuszy UB. Zapewne wynikało to z tego, że poszukująca rodziny Malewskich, będąca w ciągłym ruchu grupa operacyjna, nie miała możliwości i czasu, by transportować ze sobą zwłoki „Kruka” i „Zimnego”. Dzięki temu, jak zapisał Edward Taraszkiewicz „Żelazny”: zostali przez nas pochowani później z honorami wojskowymi na cmentarzu w Uścimowie Starym.

Grób ppor. Tadeusza Garło „Zimnego” i ppor. Mieczysława Sawickiego „Kruka” na cmentarzu w Starym Uścimowie.

* Tadeusz Garło ps. „Zimny”, ppor. AK-WiN, s. Justyna i Bronisławy, ur. 2 I 1924 r. w Warszawie, 2 kl. Gimnazjum im. Piłsudskiego w Święcianach, kawaler. W 1942 r. członek AK w okolicach Świra (Wileńszczyzna) wraz ze Zdzisławem Badochą i Czesławem Ilcewiczem był funkcjonariuszem, pomocnikiem policji białoruskiej lub straży kolejowej, dla AK realizowali zadania z zakresu dywersji, zbierania broni, ekwipunku po wycofujących się oddziałach Armii Czerwonej. Od 1943 r. T. Garło został przydzielony do 9. Patrolu 23. Ośrodka Dywersyjnego AK Ignalino-Nowe Święciany dowodzonego przez Władysława Daszkiewicza. Bezpośrednio podległ zastępcy d-cy 9. Patrolu Zdzisławowi Badosze „Żelaznemu” (późniejszy d-ca szwadron w 5. Brygadzie Wileńskiej AK mjr. Z. Szendzielarza „Łupaszki”) i działał do maja 1944 r. Po wkroczeniu Sowietów w lipcu 1944 r. T. Garło został zmobilizowany do WP, został d-cą drużyny w stopniu st. strzelca w I komp strzelców 6. samodzielnego baonu 4. zapasowego pp LWP w Dojlidach. 29 IX 1944 r., pod zarzutem zamiaru dezercji, T. Garło z innymi żołnierzami został aresztowany i przewieziony do więzienia na Zamku w Lublinie. Na rozprawie przed NSW w Lublinie w dniu 20 XI 1944 r. został skazany na 10 lat więzienia. 6 IX 1945 r., T. Garło zbiegł z transportu do więzienia we Wronkach; według E. Taraszkiewicza „Żelaznego” należał do oddziału „Zawiei” [Józef Budzyński?] w pow. radomskim. Jesienią 1945 r. został ranny w nieznanych okolicznościach w okolicach Parczewa. Przy pomocy siatki terenowej Obwodu WiN Włodawa ukrywał się i leczył do marca 1946 r., kiedy trafił do oddziału L. Taraszkiewicza „Jastrzębia”. Poległ podczas próby przebicia się przez pierścień obławy w kolonii Krasne (gm. Uścimów, pow. Włodawa) 22 VII 1946 r. Pochowany na cmentarzu w Uścimowie Starym.

** Mieczysław Sawicki ps. „Kruk”, s. Piotra i Ludwiki, sierż. AK/ppor. DSZ-WiN, pochodził z Krzeszowa (gm. Berezne, pow. Kostopol, woj. wołyńskie), w latach 1937-1939 odbył kurs Przysposobienia Wojskowego II stopnia. Podczas okupacji niemieckiej w konspiracji od 1 IX 1941 r. Od 1943 r. żołnierz I batalionu 45 pp 27. Wołyńskiej DP AK pod dow. por. Franciszka Pukackiego „Gzymsa”, z którym trafił do pow. włodawskiego. Po wkroczeniu Sowietów w lipcu 1944 r. trafił do oddziału K. Piotrowskiego „Zagłoby”, w którym przebywał do ujawnienia się oddziału w lipcu 1945 r. Jesienią 1945 r. został ranny w nieznanych okolicznościach w okolicach Parczewa. Ukrywał się i leczył do marca 1946 r., kiedy trafił do oddziału L. Taraszkiewicza „Jastrzębia”. Poległ podczas próby przebicia się przez pierścień obławy w kolonii Krasne (gm. Uścimów, pow. Włodawa) 22 VII 1946 r. Pochowany na cmentarzu w Uścimowie Starym.

Grzegorz Makus
historyk, twórca strony „Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie


Zobacz również:

Strona główna>