Szymon Nowak
Oddziały Wyklętych
Wydawnictwo Fronda 2014, 432 s., format 155×210 mm, oprawa twarda
NIE BYŁO JUŻ SZANS? W miarę umacniania się władzy komunistycznej, do wielu z nich docierała świadomość, że nie ma już żadnych szans na taką Polskę o jaką walczą. Jednak nie rezygnowali. Bo ich wartościami były PATRIOTYZM, GODNOŚĆ I HONOR.
BEZNADZIEJA, NĘDZA I TRUD ŻYCIA W PARTYZANTCE. Wegetacja w leśnych kwaterach, głód, choroby, niepewność jutra i stały lęk. Jeden krok – i już można było przejść na TAMTĄ STRONĘ. Za cenę zdrady. Oni jednak trwali. BO TAKI BYŁ ICH WYBÓR.
UMRZEĆ W BITWIE, Z RĄK KBW LUB AGENTÓW BEZPIEKI? To groziło im na każdym kroku. Także śmierć na torturach w czerwonej katowni. I bezimienny pochówek w zbiorowej, anonimowej mogile. Oni jednak byli na to przygotowani. Nawet za cenę skazania na zapomnienie i wyklęcie. Bo uważali, że wykonują SWOJĄ POWINNOŚĆ. ŻE MAJĄ DŁUG WOBEC POLSKI.
ŻOŁNIERZE ODDZIAŁÓW WYKLĘTYCH. Za życia pozostający zwykle w cieniu swoich dowódców, lecz równi im męstwem, duchem i patriotyzmem. Przez wiele lat pozostawali na marginesie życia. Ich dramatyczne losy, arcytrudne ludzkie wybory dopiero teraz stają się nam coraz bardziej znane i coraz bliższe.
Książka zawiera historię działań 22 oddziałów antykomunistycznej partyzantki, kilkadziesiąt mało znanych, oryginalnych fotografii, a także mapę działań operacyjnych i tras przemarszów oddziałów wyklętych.
SŁOWO OD AUTORA (fragmenty)
W niniejszej książce podjąłem próbę syntetycznego, mieszczącego się w jednym tomie opracowania tematu oddziałów polskiego podziemia antykomunistycznego w latach 1944-1963. W osiemnastu rozdziałach zamieściłem historię 22 oddziałów organizacji niepodległościowych akowskich i poakowskich AK-AKO-ROAK-DSZ-WiN, narodowych NOW-NSZ-NZW oraz niezależnych, takich jak KWP czy Oddział „Błyskawica”. Przy okazji opowieści o oddziałach żołnierzy wyklętych starałem się przedstawić najważniejsze wydarzenia dotyczące tych grup partyzanckich oraz krótkie biogramy ich dowódców. […]
Praca „Oddziały Wyklętych” nie jest typową naukową monografią, lecz raczej popularnonaukowym ujęciem tego tematu. Nie pretenduje do miana naukowego studium wyczerpującego temat, nie jest szczegółową analizą struktur organizacyjnych oddziałów podziemia, ich stanów osobowych czy uzbrojenia. To bardziej historia wybranych grup konspiracyjnych i opowieść o ludziach je tworzących.
Podczas pisania pracy korzystałem najczęściej z opublikowanych materiałów, które przedstawiłem w bibliografii na końcu książki. W tym miejscu chciałbym wymienić autorów niektórych opracowań, aby podkreślić ich wagę i znaczenie dla omawianego tematu. Są to: Joanna Wieliczka-Szarkowa, Tomasz Bereza, Maciej Korkuć, Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Grzegorz Makus, Sławomir Poleszak, Andrzej Romaniak i Jerzy Ślaski. Należy także wspomnieć o dwóch szczególnych publikacjach Instytutu Pamięci Narodowej – Atlasie polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 oraz czterotomowym słowniku biograficznym Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956.[…]
Szymon Nowak napisał w "słowie od autora", że praca "Oddziały Wyklętych" nie jest typową naukową
monografią, lecz raczej popularnonaukowym ujęciem tego tematu oraz, że podczas pisania pracy korzystał najczęściej z opublikowanych materiałów. W zasadzie te dwa zdania najlepiej charakteryzują tę książkę.
Będąc autorem m.in. publikacji na temat działalności oddziału Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" i Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego", która od pięciu lat jest nieodpłatnie dostępna do pobrania na mojej stronie (Grzegorz Makus, "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945-1951), a którą p. Nowak pozwolił sobie po prostu streścić i stworzyć z tego rozdział: Bracia jak z żelaza. Oddział partyzancki WiN Obwodu Włodawa Leona "Jastrzębia" i Edwarda "Żelaznego" Taraszkiewiczów, wypada mi wyjaśnić kilka spraw.
Po pierwsze i najważniejsze – książka nie wnosi wiele nowego do tematu, jest kompilacją wcześniej opublikowanych i szeroko dostępnych cudzych artykułów i publikacji, przetworzonych przez autora na swoje potrzeby. Faktycznie zawiera kilkadziesiąt fotografii, jednak większość z nich jest od lat doskonale znana, z czego spora część opublikowana jest na tej stronie. Jest wprawdzie kilka nowych, jednak nie jest ich "kilkadziesiąt", a raczej kilkanaście, część zaś z nich to zdjęcia z rekonstrukcji historycznych. Mapy działań operacyjnych i tras przemarszów oddziałów wyklętych… nie będę komentował.
Po drugie, autor nie uniknął również błędów. Pozostając przy rozdziale dotyczącym braci Taraszkiewiczów, nie wiem czy wynikło to z pośpiechu, niedbalstwa, czy może z braku rozeznania autora w nowej dla niego tematyce, ale np. zdjęcie partyzantów "Jastrzębia" wykonane w lutym 1946 r. przy trumnie poległego 12 lutego 1946 r. Józefa Piaseckiego "Sokoła" [zobacz TUTAJ], które nie raz było publikowane z poprawnym opisem, autor błędnie oprawia informacją, iż partyzanci stoją przy trumnie Stefana Kucharuka "Rysia", który zginął dopiero 1 stycznia 1947 r. pod Okalewem.
![zobacz TUTAJ]](resources/Jastrzab_46.jpg){kind=link}
Po trzecie, jakkolwiek publikacja "Oddziały Wyklętych" stanowi ciekawe kompendium wiedzy o walce żołnierzy wyklętych i może stanowić uzupełnienie, poniekąd podobnej w formie i treści, książki Joanny Wieliczka – Szarkowej, Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie, to jednak osoby, które od dłuższego czasu zajmują się tematem, śledzą na bieżąco książki, publikacje, czy choćby artykuły ukazujące się w internecie, raczej nie znajdą w niej wielu nowości wartych zainwestowania w tę pozycję.
Niemniej trzeba przyznać, że książka jest estetycznie wydana, zbiera w jednym miejscu i w przystępnej formie podstawowe informacje o działaniach antykomunistycznego podziemia, a co za tym idzie – obok wspomnianej książki p. Szarkowej – będzie ciekawą pozycją dla osób dopiero rozpoczynających swoją "przygodę" z historią zbrojnego oporu przeciwko komunistom, jak również dobrze posłuży młodzieży szkół średnich, dla której obszerne naukowe opracowania są zwykle nie do przebrnięcia, a bibliografia tego tematu w łatwo przyswajalnej, popularnonaukowej formie, jest jak na razie niezwykle uboga. "Oddziały Wyklętych" całkiem nieźle uzupełniają tę edukacyjną lukę… stąd zapewne współfinansowanie jej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Rekomendacji wprawdzie nie będzie, ale na półki szkolnych bibliotek – polecam.
SPIS TREŚCI
- Słowo od autora….. 9
- Wstęp. Wyklęci przez komunistów….. 13
- 1. Początek drogi – Surkonty. Oddział osłonowy dowództwa Okręgu AK Nowogródek mjr/ppłk. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza”….. 23
- 2. Rajd przez Polskę. Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie AK por. Adolfa Pilcha „Góry”….. 35
- 3. Marsz na zachód. Brygada Świętokrzyska NSZ ppłk. Antoniego Szackiego „Bohuna”….. 57
- 4. Bój pod Kuryłówką. Oddziały NOW-NZW Franciszka Przysiężniaka „Ojca Jana” i Józefa Zadzierskiego „Wołyniaka”….. 75
- 5. Ucieczka ku wolności. Oddział AK por. Tadeusza Kuncewicza „Podkowy”….. 101
- 6. Atak na więzienie w Kielcach. Samodzielna Brygada Kielecka ROAK-DSZ kpt. Antoniego Hedy „Szarego”….. 117
- 7. Zapamiętajcie Las Stocki. Oddział AK-DSZ-WiN mjr. Mariana Bernaciaka „Orlika”….. 135
- 8. Armia podziemna „Warszyca”. Oddziały Konspiracyjnego Wojska Polskiego podległe kpt. Stanisławowi Sojczyńskiemu „Warszycowi”….. 161
- 9. Prowokacja i zbrodnia. Zgrupowanie partyzanckie NSZ kpt. Henryka Flamego „Bartka”….. 177
- 10. Żubrydowcy z Bieszczad. Samodzielny Batalion Operacyjny NSZ kryptonim „Zuch” Antoniego Żubryda….. 203
- 11. „Brygada śmierci”. 5. Wileńska Brygada AK-AKO mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”….. 225
- 12. Ogień na Podhalu. Oddział Partyzancki „Błyskawica” Józefa Kurasia „Ognia”….. 257
- 13. Piechota „Zapory”. Oddziały partyzanckie AK-DSZ-WiN mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”….. 283
- 14. Kresowi żołnierze 77. pp AK. Nowogródzkie poakowskie oddziały ppor. Czesława Zajączkowskiego „Ragnera”, por. Jana Borysewicza „K
rysi”, por. Mieczysława Niedzińskiego „Mena”, ppor. Anatola Radziwonika „Olecha”….. 299 - 15. Miłość jak wyrok śmierci. Patrol NZW st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja”….. 325
- 16. Bracia jak z żelaza. Oddział partyzancki WiN Obwodu Włodawa Leona „Jastrzębia” i Edwarda „Żelaznego” Taraszkiewiczów….. 343
- 17. Partyzanci Podlasia. 6. Wileńska Brygada AK-WiN kpt. Władysława Lukasiuka „Młota” i kpt. Kazimierza Kamieńskiego „Huzara”….. 369
- 18. Ostatni oficerowie. Grupa AKO-DSZ-WiN mjr. Jana Tabortowskiego „Bruzdy”….. 393
- Zakończenie. Zapamiętamy ich niezłomność….. 417
- Wybrana bibliografia….. 425
Książka do nabycia m.in. w: