Dariusz Węgrzyn
Aparat bezpieczeństwa państwa wobec środowisk narodowych na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-1956.
Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA 2007
s. 446
Publikacja wypełniająca lukę w historiografii polskiej opozycji antykomunistycznej po II wojnie światowej – poświecona narodowemu nurtowi podziemia na terenie Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Przedmiotem rozważań są tu powojenne środowiska narodowe, rozumiane głównie jako skupiska działaczy Stronnictwa Narodowego i struktur wywodzących się z ONR, a także organizacje zbrojne, takie jak NZS i NZW. Autor nie tylko przedstawia dzieje opozycji narodowej i jej założenia ideologiczne, ale przede wszystkim kładzie nacisk na mechanizmy rozpracowania podziemia. Szeroko omawia działania lokalnych komórek aparatu bezpieczeństwa podjęte w celu zniszczenia podziemia, a w szczególności skupia się na takich zagadnieniach, jak: taktyka, strategia, użyte środki oraz zastosowane przez UB metody do wykrycia, a potem zniszczenia opozycyjnych organizacji i środowisk narodowych. Wśród analizowanych zagadnień znalazły się m.in. wielkie operacje UB o kryptonimie „ Pajaki”, „Dziady”, „Rzym” prowadzone w latach 1946-1948, likwidacja podbeskidzkiego zgrupowania NSZ dowodzonego przez Henryka Flamego „Bartka” czy poczynania UB w związku z „aferą Bergu” w latach 1951-1956. Autor nie pominął również późniejszych losów osób ze środowisk narodowych, inwigilowanych przez aparat bezpieczeństwa w ramach różnego typu rozpracowań. Praca została oparta na szerokiej podstawie źródłowej – dokumentach wytworzonych przez organy represji państwa komunistycznego: Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Komitet ds. Bezpieczeństwa Publicznego oraz ich jednostki terenowe. Książka jest istotnym uzupełnieniem opracowań: Podziemie poakowskie w województwie śląsko-dąbrowskim w latach 1945-1947 Adama Dziuby, „Zostańcie wierni tylko Polsce…”. Niepodległościowe oddziały partyzanckie w Krakowskiem (1944-1947) Macieja Korkucia oraz Podziemie poakowskie na Kielecczyźnie w latach 1945-1948 Ryszarda Śmietanki-Kruszelnickiego.
Książka do nabycia: Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA
Adam Dziuba
Podziemie poakowskie w województwie śląsko – dąbrowskim w latach 1945 – 1947.
Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA 2005
s. 560 + 8 nlb (ilustracje) Pierwsza po 1989 r. próba całościowego ujęcia problematyki oporu lokalnych struktur konspiracyjnych na Śląsku w latach 1944/45-1947. Zakres terytorialny pracy obejmuje obszar województwa śląsko-dąbrowskiego (ustalony w lipcu 1945 r.) oraz częściowo powiaty województwa krakowskiego. Na obraz walki podziemia w badanym okresie składają się m.in. koncepcje poszczególnych organizacji wobec wkroczenia Armii Czerwonej do Polski, stosunek dowódców i żołnierzy śląskiej konspiracji do rozkazu rozwiązania AK, struktury organizacyjne i działalność „NIE” oraz Okręgu Śląskiego DSZ, przyczyny i skutki ujawnienia Okręgu Śląskiego DSZ, a także sposoby funkcjonowania organizacji powstałych po jego likwidacji. Ważnym zagadnieniem są sposoby represjonowania podziemia przez aparat bezpieczeństwa oraz relacje konspiracji poakowskiej z przedstawicielami nowego ustroju i opozycją. Rzetelna krytyka źródeł historycznych wytworzonych przez aparat represji komunistycznego państwa (materiały operacyjne i administracyjne UB), sądy i prokuratury wojskowe, poparta analizą materiałów organów administracyjnych oraz relacji i wspomnień uczestników konspiracji, przekonuje o tym, że podziemie funkcjonujące w ramach kilku odrębnych organizacji miało zróżnicowane poglądy na kształt powojennej rzeczywistości. Cennym urozmaiceniem książki są tabele, diagramy, zdjęcia oraz indeks nazwisk i pseudonimów.
Książka do nabycia: Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA
Zdzisław Zblewski
Okręg Krakowski Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" 1945-1948. Geneza, struktury, działalność.
Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA 2005
s. 676 + 16 nlb (ilustracje)
Kolejna obszerna rozprawa poświęcona dziejom podziemia niepodległościowego spod znaku Zrzeszenia WiN. Sam temat należy do najistotniejszych zagadnień najnowszej historii, zaś zasięg terytorialny zainteresowań Autora – Małopolska – do obszarów najważniejszych na powojennej mapie konspiracji antykomunistycznej. Gruntowna kwerenda przejętych przez IPN archiwaliów (zwłaszcza wytworzonych przez komunistyczne służby specjalne), wszechstronne wykorzystanie innych materiałów dotyczących komórek konspiracyjnych różnych szczebli oraz relacje uczestników wydarzeń pozwoliły na omówienie wszelkich form działalności WiN-u w Okręgu Krakowskim. Ogrom nowych ustaleń i długi szereg uzupełnień stanu obecnej wiedzy o WiN, ale także o podziemiu w ogóle i sposobach jego zwalczania, wreszcie o sytuacji społecznej na styku konspiracji i legalności czynią książkę Zblewskiego niezwykle wartościową. Przedstawia ona bowiem nie tylko drobiazgowo odtworzony fragment rzeczywistości konspiracyjnej na dużym i ważnym obszarze, ale także skalę społecznego zaplecza konspiracji, utrzymującej się mimo represji, powojennego zmęczenia i wszechobecności nowego systemu. Publikację dopełniają aneks, indeksy oraz liczne ilustracje.
Książka do nabycia: Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA
Krzysztof Sychowicz
Ziemia Łomżyńska i jej mieszkańcy w latach 1944-1956.
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Łomża 2005
s. 198
To pierwsza na taką skalę próba przedstawienia prawdziwej historii Ziemi Łomżyńskiej w pierwszych latach po II wojnie światowej. Instalowanie nowej władzy, jej aparat represji, walka władz z Kościołem katolickim, a także działalność podziemia antykomunistycznego i życie codzienne w PRL – zostało opisane na ponad 150 stronach książki pt. „Ziemia Łomżyńska i jej mieszkańcy w latach 1944-1956”. Autor dr Krzysztof Sychowicz książkę napisał by – jak podkreśla – „zapobiec ponownemu zafałszowaniu wydarzeń mających miejsce w latach 1944-56 i utrwaleniu lansowanych za rządów komunistycznych stereotypów – władza ludowa przeprowadzająca elektryfikację i walcząca z analfabetyzmem”.
„Szeroki dostęp do archiwów peerelowskich służb specjalnych pozwala na coraz dokładniejsze odsłanianie powojennej historii Polski. W ujęciu regionalnym niejednokrotnie jest to stawianiem pierwszych kroków i odkrywaniem nieznanej materii. Obszar, który opisuje w swojej książce Krzysztof Sychowicz był terenem szczególnym, gdyż zamieszkująca go ludność była niezwykle patriotyczna, broniła swojej polskości i przywiązania do wiary katolickiej. To tu w czasie pierwszej okupacji sowieckiej, okupacji niemieckiej oraz w czasach Polski Lubelskiej opór przeciwko okupantom i siłą narzuconemu porządkowi komunistycznemu był niezwykle silny i długi. Książka Krzysztofa Sychowicza przedstawia dzieje tych ziem w okresie szczególnie trudnym, obejmującym lata 1944–1956(…)” – tak do lektury książki zaprasza dr Sławomir Poleszak – historyk z lubelskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
Dr Krzysztof Sychowicz, ur. w 1969 r. w Łomży. Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego (1995), gdzie również obronił pracę doktorską (2001). W latach 1995–2001 nauczyciel w szkołach łomżyńskich, a następnie do chwili obecnej pracownik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku. Członek Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Współautor pakietu edukacyjnego „Podziemie niepodległościowe na terenie województwa białostockiego w latach 1944–1956” (Białystok 2001) i pozycji „Marzenia o Orle w koronie. Nauczyciele i młodzież Polski północno-wschodniej wobec władzy w latach 1980–1986” (Białystok 2004) oraz autor kilkudziesięciu artykułów dotyczących m.in. przeszłości Ziemi Łomżyńskiej.
Książka do nabycia: Księgarnia historyczno – militarna HISTORYTON