WARTO PRZECZYTAĆ… (105)

Wyklęci 1944–1963. Żołnierze podziemia niepodległościowego w latach 1944–1963
red. Kazimierz Krajewski i Tomasz Łabuszewski
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2017, 550 s.

Polskie podziemie niepodległościowe symbolicznie wraca do świata żywych. Dzięki takim publikacjom jak książka, którą trzymają Państwo w rękach, żołnierze walczący w jego szeregach nie są już – jak w czasach PRL – bezimiennym zbiorem ludzi zapomnianych przez kolejne pokolenia Polaków. Mają twarze, nazwiska, stopnie wojskowe i udokumentowany szlak bojowy. To tysiące walecznych – jak głosi tytuł jednego z tekstów.

Autorzy przypominają m.in. polsko-sowiecką wojnę partyzancką na Kresach, gdzie walki nie skończyły się w 1945 r. Do zbrojnych wystąpień Polaków przeciwko władzom sowieckim na Wileńszczyźnie dochodziło nawet w roku 1953. Za walkę o ojczyznę płaciło się krwią i życiem. W publikacji tej pokazujemy, że w Polsce „ludowej” tych, którzy po wojnie kontynuowali walkę o niepodległość, czekały procesy i wieloletnie wyroki. Mimo to skala oporu wobec sowietyzowania kraju była olbrzymia. Kilkadziesiąt tysięcy ludzi dalej prowadziło zbrojną walkę o wolną Polskę, tych zaś, którzy udzielali im pomocy, trzeba liczyć w setkach tysięcy. Bezpieka bezlitośnie tropiła bohaterów, a ich bliscy stali się obywatelami drugiej kategorii. Nawet po 1989 r. wolna Polska niezbyt gorliwie się o nich upominała. Dopiero w ostatnich latach – także dzięki pracy IPN – udaje się oddać honor Wyklętym i, co szczególnie cenne, zainteresować ich losami młodzież.

Koszulki z wizerunkiem zamordowanej przez komunistów „Inki” i innych żołnierzy podziemia niepodległościowego są dziś z dumą noszone przez młodych Polaków. Tym samym sprawdziły się słowa jednej z pieśni śpiewanej w odtworzonej na Podlasiu 6 Brygadzie Wileńskiej AK, dowodzonej od połowy 1946 r. przez kpt. Władysława Łukasiuka „Młota”:

Gdy zginie jeden, nastąpi drugi,
kroczymy w bliznach do Wolności bram…

Prezes IPN
dr Jarosław Szarek

Książka do nabycia m.in.:



Powiat Ostrów Mazowiecka w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych
red. Kazimierz Krajewski
IPN, Warszawa 2016,  752 s. + 32 s. wkł. zdj.

To szósty już tom z regionalnej serii „Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956”. Przedstawia dzieje podziemnych struktur niepodległościowych AK-AKO-WiN oraz NSZ-NZW, a także działania strony komunistycznej, zwłaszcza aparatu represji, skierowane przeciwko społeczeństwu i podziemiu tego regionu. Tom, będący wynikiem prac zespołu historyków z warszawskiego oddziału IPN oraz badaczy z nim współpracujących, pokazuje skalę oporu społeczeństwa Ziemi Ostrowskiej i skalę represji zastosowanych przez komunistów. Szczególnie wiele uwagi poświęca Obwodowi AK-AKO-WIN Ostrów Mazowiecka, który stał się ośrodkiem oporu oddziałującym na sąsiednie powiaty (tzw. Wielki Obwód). W efekcie swym zakresem terytorialnym tom obejmuje nie tylko powiat ostrowski w jego obecnym kształcie, ale też szeroko rozumiany styk z powiatami Wysokie Mazowieckie, Zambrów, Wyszków, Pułtusk, Ostrołęka, a nawet Radzymin i Węgrów. Materiał zaprezentowany w tej książce uzmysławia długość i zaciętość oporu mieszkańców Ziemi Ostrowskiej przeciwko reżimowi komunistycznemu.

Książka do nabycia m.in.:



Mirosław Sulej
Marian Bernaciak „Orlik”. Biografia

Oficyna Wydawnicza Volumen, 2015, oprawa: twarda, 600 s., zdjęcia.

Doktor Mirosław Sulej do napisania biografii „Orlika” przygotowywał się bardzo sumiennie. Już w 2005 roku napisał jego popularną, skróconą biografię przeznaczoną do szerszego użytku. W roku 2012 wydał drukiem (w Oficynie Wydawniczej Volumen) kapitalną monografię terenu, który był głównym obszarem działania Mariana Bernaciaka „Orlika” i jego podkomendnych w latach II wojny światowej oraz w okresie zdobywania władzy przez komunistów przy pomocy ich sowieckich mocodawców. Jego praca Zdrada i zbrodnia. Studium przypadku. Komuniści na terenie Podobwodu Dęblin-Ryki Armii Krajowej podczas II wojny światowej i później może być wzorem dla przyszłych badaczy. Nic nie należy opuszczać, cenzurować, pomijać. Korzystać z wszelkich źródeł i publikacji, które mogą przyczynić się do wszechstronnego wyjaśnienia wszystkich opisywanych okoliczności… Tak należy cierpliwie i odważnie odtwarzać naszą historię w mikroskali, aby w przyszłości uzyskać szczegółową syntezę.

(Z Przedmowy Leszka Żebrowskiego)

Książka do nabycia m.in.:



Sowieci a polskie podziemie 1943-1946. Wybrane aspekty stalinowskiej polityki represji
red. Łukasz Adamski, Grzegorz Hryciuk, Grzegorz Motyka

Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2017, oprawa: twarda, 504 s.

Prezentowany tom studiów zawiera artykuły napisane przez historyków z Polski, Rosji, Ukrainy i Litwy, naświetlające różnorakie aspekty polityki ZSRR wobec Polaków oraz narodów ościennych w latach czterdziestych XX w. Teksty, w których poruszono m.in. kwestie sowieckich obław i rzezi wołyńskiej, w większości zostały napisane na podstawie do niedawna niedostępnych lub niewykorzystywanych materiałów archiwalnych. Ich lektura pozwoli Czytelnikom zapoznać się z nowymi ustaleniami lub nowymi interpretacjami przebiegu sowietyzacji Europy Środkowej i Wschodniej.

Książka do nabycia m.in.:



Sowiecki aparat represji wobec litewskiego i polskiego podziemia 1944–1945
praca zbiorowa (seria: „Polska i Litwa w XX wieku. Dokumenty z archiwów służb specjalnych”, t. 1)
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa–Wilno 2016, 1056 s. + 32 s. wkł. ilustr.


Dwujęzyczna publikacja zawiera 76 dokumentów NKGB-NKWD dotyczących zwalczania podziemia polskiego i litewskiego (przetłumaczonych z jęz. rosyjskiego na jęz. litewski i polski), w aneksie znajduje się 10 dokumentów wytworzonych przez podziemie polskie i litewskie oraz  meldunki, sprawozdania, depesze, notatki, protokoły, korespondencja urzędowa i inne dokumenty dotyczące sowieckich działań wobec polskiego i litewskiego podziemia w okresie 1944–1945.

Książka do nabycia m.in.:



Waldemar Handke
Zielony Trójkąt Wyklętych
Capital 2017, oprawa: miękka, 300 s.

Książka opisuje historię Żołnierzy Wyklętych, organizacji Zielony Trójkąt, która działała na terenie ziemi gnieźnieńskiej i wrzesińskiej w okresie od wiosny 1945 do jesieni 1946. Profesor Handke – badacz tematyki Wyklętych w Wielkopolsce w swojej kolejnej książce przywraca do zbiorowej pamięci Polaków, a zwłaszcza Wielkopolan, pamięć o działalności podziemia antykomunistycznego w Wielkopolsce.

Przez ostatnie kilkadziesiąt lat mieliśmy do czynienia z kuriozalną sytuacją, w której ci sami partyzanci walczący z okupantem niemieckim, to bohaterowie, ale już walczący później z okupantem sowieckim i jego polskimi kolaborantami – to bandyci.  Ludzie i metody pozostały te same. Co się więc zmieniło, ano zmienił się wróg. Myślę, że „problemem” był i jest przeciwnik, wrogiem Żołnierzy Wyklętych byli Sowieci i stworzone przez nich tubylcze oddziały kolonialne (UBP, KBW, LWP, MO itp.). Ich potomkowie, czasem genetyczni, a czasem duchowi, byli i są żywotnie zainteresowani obroną dobrego imienia swoich antenatów. W swoich działaniach opierają się (na szczęście coraz mniej skutecznie) na obrazie konspiracji antykomunistycznej ukształtowanym przez blisko 45 lat kłamstw komunistycznej propagandy.

(T. Sypniewski, Posłowie)

Książka do nabycia m.in.:



Szymon Nowak
Zdrajcy Wyklętych

Fronda, 2017, oprawa: miękka, 416 s.

Opowieści o ludziach bez skrupułów, którzy zbudowali swoje powojenne kariery na śmierci, tragedii i nieszczęściu innych.

  • Zygmunt Lercel "Z-24" w czasie okupacji współpracował z Kripo – niemiecką policją kryminalną, podczas śledztwa bił i znęcał się nad rodakami. Brał udział w egzekucjach Żydów. Po wojnie podając się za przedstawiciela władz londyńskich skutecznie rozbił kilka oddziałów niepodległościowych.
  • Edward Wasilewski "Huragan", doświadczony partyzant i konspirator, bohater słynnej akcji polskiego podziemia na więzienie NKWD w Rembertowie. Współpracę z bezpieką rozpoczął od 500 złotowej nagrody na spodnie i buty. Marzył o karierze dziennikarza i UB mu pomogło.
  • Henryk Wendrowski "Narbutt", "Lawina". Umiejętnie rozpracował środowisko Narodowych Sił Zbrojnych na Śląsku. Były akowiec po wkroczeniu Armii Czerwonej poszedł na współpracę z organizacją Smiersz (Smiert Szpionam). Wkrótce stał się etatowym pracownikiem Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.
  • Ryszard Grondkowski "Wulkan", "Orlicz". Specjalista od prowokacji i dowódca plutonu egzekucyjnego.
  • Regina Mordas – Żylińska – Perlińska. To przez nią wpadła "Inka", "Zagończyk", i cały oddział w Bobolicach. Łączniczka i kurierka "Łupaszki".
  • Jerzy Vaulin "Warszawiak", "Mar". Zastrzelił majora Żubryda "Zucha" i jego ciężarną żonę. Nie czuł wyrzutów sumienia. Do końca życia twierdził, że major zginął w uczciwym pojedynku "on, albo ja".

Nadszedł czas, aby opisać losy zdrajców.

Książka do nabycia m.in.:

Strona główna>
Prawa autorskie>