Odsłonięcie i poświęcenie pomnika Ostatniego Partyzanta RP

Uroczystości odsłonięcia i poświęcenia pomnika Ostatniego Partyzanta RP – sierż. Józefa Franczaka ps. „Lalek" w Piaskach Lubelskich, 11 maj 2007 r.

Komitet Honorowy, Komitet Organizacyjny, Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość w Lublinie, Rada ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa – Warszawa, mają zaszczyt zaprosić na Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika Ostatniego Partyzanta RP – sierż. Józefa Franczaka ps. „Lalek”, które odbęda się w dniu 11 maja 2007 r. w Piaskach Lubelskich.

Program uroczystości 11 maja 2007 r. (piątek):

1. Godz. 11:00 – Msza Święta w kościele parafialnym w Piaskach – celebruje Ks.Apb. Józef Życiński
2. Rozpoczęcie uroczystości pod pomnikiem
3. Hymn Państwowy w wykonaniu orkiestry wojskowej, meldunek o gotowości rozpoczęcia uroczystości
4. Powitanie gości
5. Odsłonięcie i poświęcenie pomnika
6. Złożenie urny z aktem erekcyjnym
7. Przemówienia przedstawicieli Urzędów Państwowych i Samorządowych
8. Spotkanie koleżeńskie

Komitet Honorowy Budowy Pomnika Ostatniego Partyzanta RP, Członka AK-WiN Józefa Franczaka:
Patronat HonorowyPrezydent RP Pan Prof. Lech Kaczyński
Wojewoda Lubelski Pan Wojciech Żukowski

Członkowie:
B. Prezydent RP – Pan Ryszard Kaczorowski
Marszałek Sejmu RP – Pan Marek Jurek
Marszałek Senatu RP – Pan Bogdan Borusewicz
Rada Pamięci Walk i Męczeństwa – Pan Min. Andrzej Przewoźnik
Prezes IPN – Pan Dr hab. Janusz Kurtyka
Urząd d/s Kombatantów i Osób Represjonowanych – Pan Min. Janusz Krupski
Marszałek Województwa Lubelskiego – Pan Jarosław Zdrojkowski
J.E. Ks. Apb. Józef Życiński
Ks. Kan. Płk. Sławomir Niewęgłowski – Prob. Garnizonu
Eurodeputowany – Pan Prof. Mirosław Piotrowski
Przewodnicząca Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji – Pani Elżbieta Kruk
Dyrektor TVP Lublin – Pan dr Tomasz Rakowski
Starosta Łęczyński – Pan mgr. Piotr Winiarski
Dyrektor IPN O/Lublin – Pan dr Jacek Walter
Szef Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego – Pan Płk. Mgr. Mariusz Jagodziński
Starosta Świdnicki – Pan Mirosław Król
Burmistrz M. Piaski – Pan Ryszard Siczek
Prezes zarządu Okręgu AK – Pan Prof. Stanisław Wołoszyn
Prezes Obszaru Wschodniego WiN – Pan Płk. Doc. Zbigniew Boczkowski


Sierż. Józef Franczak ps. „Lalek”

Trzeci z lewej Józef Franczak ps. "Lalek" zdjęcie zrobione prawdopodobnie w 1948 roku. Od lewej Walenty Waśkowicz "Strzala" d-ca patrolu w oddziale kpt. Brońskiego "Uskoka", zginął w 1949 roku w walce z grupą operacyjną UB, Stanisław Kuchewicz "Wiktor" żołnierz NSZ ze zgrupownia mjr Pazderskiego "Szarego", po rozbiciu przez NKWD, walczył w oddzialach sierż. Walewskiego "Zemsty" i Stefana Brzuszka "Boruty", od 1947 r. d-ca patrolu kpt."Uskoka", zginął zastrzelony przez funkcjonariusza MO w 1953 roku, Józef Franczak ps. "Lalek" – jego historię opisano wyżej w jednym z postów, 21.10.1963 roku otoczony przez grupę operacyjną SB i ZOMO, ranny, popełnił samobójstwo. Czwarty z lewej Julian Kowalczyk "Cichy" zginał w walce z UB w 1951 r.

Józef Franczak urodził się 17 marca 1918 roku w Kozicach Górnych. Po ukończeniu szkoły powszechnej zgłosił się jako ochotnik do Szkoły Podoficerskiej Żandarmerii w Grudziądzu. Po ukończeniu służył do września 1939 roku w Równem na Wołyniu. W wojnie walczył na Kresach Wschodnich, dostał się do niewoli sowieckiej, z której po kilku dniach zbiegł. Powrócił w rodzinne strony. Po tym fakcie związał się z powstającymi na tym terenie strukturami konspiracyjnymi ZWZ-AK. Po wkroczeniu na Lubelszczyznę armii sowieckiej, w sierpniu 1944 roku został wcielony do organizowanej przez komunistów na terenie Lubelszczyzny 2. Armii WP. Zdezerterował w styczniu 1945 roku. Początkowo ukrywał się w Łodzi, następnie w Sopocie. Po pewnym czasie powrócił na Lubelszczyznę, gdzie nawiązał łączność z podziemiem niepodległościowym. 17 czerwca 1946 roku wpadł w obławę i został aresztowany wraz z dziewięcioma osobami. W czasie transportu do Lublina aresztanci uwolnili się z więzów i rozbroili strażników.

Prawdopodobnie na początku 1947 roku nawiązał kontakt z oddziałem partyzanckim WiN kpt. Zdzisława Brońskiego ps. "Uskok", gdzie został dowódcą jednego z patroli. W maju 1948 roku podległy mu patrol wpadł w zasadzkę – bez szwanku wyszedł jedynie Franczak. Po praktycznej likwidacji całego patrolu, zaczął ukrywać się samotnie. Umykanie UB/SB było możliwe dzięki zorganizowaniu przez niego szerokiej „sieci” pomocników (według danych SB liczącej ponad 200 osób), a także dzięki odwadze i poświęceniu tych, którzy użyczali mu schronienia i gościny. Nie skorzystał z amnestii z 27 kwietnia 1956 roku. Działania operacyjne UB/SB objęły jego najbliższą rodzinę oraz osoby podejrzewane o udzielanie mu pomocy. Funkcjonariusze próbowali pozyskiwać tajnych współpracowników, którzy z jednej strony otrzymali zadanie penetracji rodziny i środowiska pomocników, z drugiej zaś próbowali doprowadzić do ustalenia jego miejsca ukrycia.

Na początku 1963 roku funkcjonariuszom Wydziału III SB w Lublinie udało się wyselekcjonować osobę, która mogła się przyczynić do jego ujęcia lub likwidacji. Był to Stanisław Mazur (bratanek najbliższej współpracowniczki Franczaka, matki jego syna) mieszkający wtedy w Lublinie. Bliskie pokrewieństwo z obojgiem spowodowało, że został obdarzony zaufaniem i po trzech miesiącach udało mu się spotkać z Franczakiem. Dla SB był to przełom w operacji. Wydarzenia nabrały przyspieszenia w październiku 1963 roku. Na spotkaniu 20 października tajny współpracownik ustalił, gdzie w tym czasie ukrywał się Franczak. Po południu 21 października zab
udowania, w których przebywał otoczyła 35 osobowa grupa operacyjna SB-ZOMO. Poległ w czasie walki. Jego zwłoki pozbawione głowy złożono na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie, tam gdzie po wojnie grzebano żołnierzy podziemia niepodległościowego skazywanych przez sądy wojskowe na kary śmierci lub poległych w walce. Dopiero po dwudziestu latach siostra Czesława Kasprzak otrzymała zgodę na ekshumację i złożenie szczątek w grobowcu rodzinnym w Piaskach.