Scena Faktu zaprasza na premierę przedstawienia „Słowo honoru” Krzysztofa Zaleskiego i Pawła Wieczorkiewicza w reżyserii Krzysztofa Zaleskiego, która odbędzie się w poniedziałek 19 marca 2007 (TVP Program 1, godz. 21.00)
Scena Faktu Teatru TV przedstawi spektakl, którego kanwą są powojenne losy kapitana Armii Krajowej – Emilii Marceliny Malessy „Marcysi”, organizatorki i kierownika komórki łączności zagranicznej AK.
Emilia Malessa reprezentuje formację pokoleniową i ideową Rzeczypospolitej, dla której takie pojęcia jak „honor”, „wierność”, „odpowiedzialność” nie były czczymi frazesami. Natomiast dla służby bezpieczeństwa – forpoczty władzy komunistycznej – pojęcia te stanowiły instrumenty wykorzystywane w grze operacyjnej, mającej na celu fizyczne zniszczenie i wyeliminowanie przeciwnika. Tym przeciwnikiem było środowisko niepodległościowe związane ze strukturami Polskiego Państwa Podziemnego.
Spektakl obrazuje starcie tych dwóch postaw, mających swe personifikacje w osobach Emilli Malessy i prowadzącego przeciw niej śledztwo – kapitana Różańskiego. Los Emilii Malessy ma wymiar tragiczny w najgłębszym sensie tego słowa.
Obsada:
Maria Pakulnis (Emila Malessa – „Marcysia”), Anna Grycewicz (Izabela Tańska-Kwapińska – „Iwona”), Monika Krzywkowska (Maria Kann – „Murka”), Katarzyna Herman (Wacława Zapolska – „Basia”), Piotr Adamczyk (Ppłk Józef Rybicki – „Maciej”), Leon Charewicz (Płk Jan Rzepecki – „Prezes”), Robert Gonera (Kpt. Jan Piwnik – „Ponury”/, Jarosław Gajewski (Ppłk Ludwik Muzyczka – „Benedykt”), Jacek Rozenek (Kpt. Józef Różański), Janusz R. Nowicki (Władysław Garnowski), Robert Jarociński (Prokurator), Wojciech Wysocki (Funkcjonariusz IV Wydziału MBP), Jan Pęczek, Marcin Bosak, Jacek Mikołajczak, Andrzej Mastalerz, Przemysław Kaczyński, Sebastian Skoczeń (Funkcjonariusze MBP), Andrzej Piszczatowski (Ppłk Jurij Nikołaszkin), Marcin Troński (Ppłk Siergiej Dawydow), Karolina Dryzner, Joanna Pierzak, Bożena Stachura, Katarzyna Zielińska, Katarzyna Tatarak (Składające Przysięgę), Jerzy Łapiński (/Fotograf), Paulina Chruściel (Kobieta u Fotografa)/, Monika Pikuła (Dziewczyna), Barbara Baryżewska (Starsza Kobieta), Barbara Sołtysik (Matka), Krzysztof Ogłoza, Marcin Sitek, Wojciech Solarz (Mężczyźni na ulicy), Tomasz Leszczyński, Andrzej Ferenc, Tadeusz Borowski (Lektorzy).
Czas: 76’ 52’’
Autorzy: Krzysztof Zaleski, Paweł Wieczorkiewicz
Reżyseria: Krzysztof Zaleski
Zdjęcia: Jacek Petrycki
Scenografia: Marek Chowaniec
Kostiumy: Małgorzata Chachaj
Montaż: Grażyna Łuckoś
Dźwięk: Wacław Pilkowski, Błażej Kukla
Opracowanie muzyczne: Małgorzata Małaszko
Konsultacja historyczna: dr Tomasz Łabuszewski (IPN)
Emila Malessa – „Marcysia”
Urodzona 26 lutego 1909 r. w Rostowie nad Donem w rodzinie o tradycjach patriotycznych (obydwaj dziadkowie brali udział w Powstaniu Styczniowym). Uczestniczyła w kampanii wrześniowej jako ochotnik (w pomocniczej służbie wojskowej) w szeregach 19 DP. W konspiracji SZP-ZWZ-AK od połowy października 1939 r. – najpierw w komórce szyfrów, a następnie jako kierowniczka komórki łączności zagranicznej (przekształconej później w Wydział Łączności Zagranicznej Oddziału V KG ZWZ-AK kryptonim „Zenobia”, „Łza”, „Załoga”, „Zagroda”).
Uczestniczka Powstania Warszawskiego – w 1. batalionie „Rum” w Obwodzie Śródmieście. Po jego upadku wydostała się z Warszawy wraz z ludnością cywilną i kontynuowała działalność niepodległościową na terenie Krakowa aż do rozwiązania AK w styczniu 1945 r. W ramach Delegatury Sił Zbrojnych i I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN pełniła funkcje kierowniczki komórki łączności zagranicznej. 16 października 1945 r. zgłosiła chęć zakończenia działalności konspiracyjnej (na co uzyskała zgodę przełożonych). Przekazanie obowiązków służbowych miało nastąpić 5 listopada 1945 r.
W nocy z 30 na 31 października 1945 r. została aresztowana w Warszawie przez UB. 10 listopada 1945 r., po uzyskaniu od naczelnika IV Samodzielnego Wydziału MBP kpt. Jacka (Józefa) Różańskiego deklaracji o nierepresjonowaniu podległych jej konspiratorów oraz po kontakcie z aresztowanym 5 listopada prezesem I Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN płk Janem Rzepeckim, zdecydowała się na ujawnienie resortowi wszystkich swoich ludzi. Sądzona w procesie I Zarządu Głównego WiN w Warszawie i skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie 3 lutego 1947 r. na 2 lata więzienia. Ułaskawiona przez prezydenta RP Bolesława Bieruta i zwolniona z więzienia 5 lutego 1947 r.
Wobec złamania przez MBP zawartych wcześniej umów podejmowała liczne próby uwolnienia aresztowanych przez resort konspiratorów (w tym m.in. głodówkę w kwietniu 1949 r.).
W liście do Różańskiego pisała wówczas:
„Po wyczerpaniu na przestrzeni trzech i pół lat wszystkich środków dla uzyskania zwolnienia pozostałych ujawnionych, donoszę Panu Pułkownikowi, że od 9 kwietnia podjęłam głodówkę, jako ostatni z mojej strony akt protestu przeciwko niedotrzymaniu umowy dotyczącej akcji ujawniania WiN i grupy »Liceum«. Mając za sobą wypełnienie wszystkich obowiązków wobec mego kraju w okresie okupacji oraz w pierwszym okresie niepodległości przez dokonanie aktu ujawniania, mam niewątpliwie prawo oczekiwać od władz bezpieczeństwa, a w szczególności od Pana Pułkownika jako głównego inicjatora akcji ujawniania, decyzji, która zapobiegnie mojej śmierci i dalszemu więzieniu lojalnie ujawnionych wobec państwa ludzi”.
W związku z bezskutecznością owych starań oraz świadomością roli, którą bezwiednie odegrała przy ujawnieniu swoich współpracowników, 5 czerwca 1949 r. popełniła samobójstwo. Pochowana na Cmentarzu Bródnowskim, 19 września 2005 r., staraniem swoich podkomendnych po uroczystej mszy św. w Katedrze Polowej WP przeniesiona do Panteonu Żołnierzy Polski Walczącej na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Robert Gonera w roli por. cc Jana Piwnika "Ponurego"
Trzykrotnie zamężna. Od 1943 r. żona por. cichociemnego Jana Piwnika „Ponurego”, szefa Kedywu, dowódcy zgrupowania partyzanckiego w Okręgu Kieleckim AK, a następnie dowódcy VII batalionu 77 pp. AK w Okręgu Nowogródzkim (poległ w 1944 r.)
Źródło: TVP.PL-TEATR TELEWIZJI