We Włodawie odbyły się uroczystości pogrzebowe żołnierza podziemia niepodległościowego ppor. Leona Taraszkiewicza. Szczątki dowódcy oddziału partyzanckiego Wolność i Niezawisłość Obwodu Włodawa ppor. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" zostały pochowane 16 lipca 2017 r. na Cmentarzu Wojennym we Włodawie, przy ul. Lubelskiej, ok. 300 m od jego rodzinnego domu.
Uroczystości pogrzebowe Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" rozpoczęły się w sobotę, 15 lipca. O godz. 18 wystawiono trumnę ze szczątkami Bohatera w klasztorze oo. Paulinów we Włodawie.
Ppor. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb" powrócił do domu…
Powitanie Bohatera przez przeora klasztoru oo. Paulinów we Włodawie, o. Dariusza Cichora.
Warta honorowa przy trumnie Komendanta. Od lewej: mjr Stanisław Pakuła "Krzewina", ostatni żyjący żołnierz polowy i adiutant ppor. "Jastrzębia", a później Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego"; kpt. Edmund Brożek, prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej we Włodawie.
Niedzielne uroczystości rozpoczęły się od mszy w kościele św. Ludwika we Włodawie, której przewodził biskup siedlecki Kazimierz Gurda. Przed rozpoczęciem nabożeństwa głos zabrał wojewoda lubelski dr hab. Przemysław Czarnek, który w imieniu organizatorów przywitał przybyłych gości. Podkreślił, że uroczystości pogrzebowe, na które przybyli, są również manifestacją wiary i patriotyzmu. Homilię podczas mszy św. wygłosił kapelan Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” Inspektorat Radzyń, ks. Zbigniew Rozmysł, który stwierdził m.in., że poznanie historii postaci Leona Taraszkiewicza ps. „Jastrząb” zasiało w jego sercu ziarno patriotyzmu.
Instytut Pamięci Narodowej
Pani Rozalia Otta, siostra ppor. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia".
Major Marian Pawełczak "Morwa", podkomendny mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory".
Kapelan Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" Inspektorat Radzyń, ks. Zbigniew Rozmysł.
Mjr Stanisław Pakuła "Krzewina"
Po zakończeniu nabożeństwa przeczytano listy okolicznościowe. W imieniu Prezydenta RP, Andrzeja Dudy, list odczytał szef Biura Bezpieczeństwa Narodowej, Paweł Soloch. Kilka słów do zebranych skierował również Marszałek Sejmu RP, Marek Kuchciński, którego reprezentował poseł Piotr Olszówka. Od Premier Beaty Szydło i Jarosława Kaczyńskiego listy odczytała posłanka Beata Mazurek. W imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Piotra Glińskiego, list przeczytał doradca szefa resortu kultury Kacper Sakowicz. Do przybyłych na uroczystości swoje słowa skierował również Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz, którego reprezentował podsekretarz stanu resortu wojskowego, prof. Wojciech Fałkowski.
Następnie żałobnicy opuścili świątynie i został uformowany kondukt pogrzebowy. Wspólnie maszerowali w nim: rodzina Leona Taraszkiewicza (m.in siostra „Jastrzębia” Rozalia Otta), kombatanci, przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, duchowni, delegaci służb mundurowych, poczty sztandarowe wielu instytucji i organizacji, mieszkańcy Włodawy oraz goście przybyli z całej Polski. Trumnę ze szczątkami „Jastrzębia” przewoziło wojsko, przed których pojazdem kroczyli żołnierze z portretem partyzanta. W uroczystościach pogrzebowych wzięli udział również przedstawiciel Instytutu Pamięci Narodowej, który był współorganizatorem tego wydarzenia. Naszą instytucję reprezentowali: prezes dr Jarosław Szarek, wiceprezes prof. Krzysztof Szwagrzyk, członek kolegium IPN prof. Tadeusz Wolsza oraz p.o. dyrektora lubelskiego Instytutu Pamięci Narodowej Marcin Krzysztofik.
Rozalia Otta, siostra ppor. "Jastrzębia", z wnukami.
Gdy kondukt pogrzebowy dotarł na Cmentarz Wojenny we Włodawie, rozpoczął się ostatni etap uroczystości. Po odprawieniu przez biskupa siedleckiego nabożeństwa głos zabrał prezes Instytutu Pamięci Narodowej, dr Jarosław Szarek. W swoim przemówieniu stwierdził m.in., że Leon Taraszkiewicz ps. „Jastrząb” wrócił do swoich rodzinnych stron. Dodał również, że IPN nie spocznie póki nie odnajdzie innych bohaterów, których miejsca pochówków pozostają nieznane – w tym Edwarda Taraszkiewicza ps. „Żelazny”, brata „Jastrzębia”. Następnie przemówił p.o. szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Jan Józef Kasprzyk. Po nim głos zabrał mjr Stanisław Pakula ps. „Krzewina”, ostatni żyjący podkomendny Leona Taraszkiewicza, który w bardzo emocjonalnym przemówieniu wyraził wdzięczność, że tak wiele osób przybyło na pogrzeb jego „ukochanego komendanta”. Na końcu wystąpił siostrzeniec „Jastrzębia”, Ryszard Otta, który w imieniu rodziny Leona Taraszkiewicza podziękował wszystkim zebranym za uczestnictwo w uroczystościach. Z podziękowaniami zwrócił się również do osób i instytucji, za których przyczyną udało się przenieść i uroczyście pochować szczątki „Jastrzębia”.
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek
Mjr Stanisław Pakuła "Krzewina"
Wręczenie flagi państwowej i rogatywki rodzinie ppor. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia".
[…] Śpij kolego w ciemnym grobie, niech się Polska przyśni tobie.
Organizatorami uroczystości pogrzebowych byli wojewoda lubelski dr hab. Przemysław Czarnek oraz Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie.
W listopadzie 2016 r. z grobu znajdującego się na cmentarzu w Siemieniu, niedaleko Parczewa, ekshumowano szczątki Leona Taraszkiewicza. To w tej miejscowości w styczniu 1947 r. podczas szturmu na budynek szkoły, zajmowany przez żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, „Jastrząb” został ciężko ranny, a potem zmarł. Ciało Taraszkiewicza potajemnie, w anonimowej mogile, pochowali członkowie WiN. Jego mogiła w czasach PRL był oznaczona tylko tabliczką z imieniem „Leon”.
W 1991 r. postawiono tam pomnik, na którym znalazły się pełne dane Leona Taraszkiewicza. Wtedy nie przeprowadzono ekshumacji. O ekshumację zwłok Taraszkiewicza zwróciła się do wojewody lubelskiego siostra „Jastrzębia” – Rozalia Otta.
„Jastrząb” został pochowany w mogile będącej także symbolicznym grobem jego brata – również żołnierza WiN – Edwarda Taraszkiewicza ps. „Żelazny”, którego faktyczne miejsce pochówku jest nieznane.
o walce por. Leona
Taraszkiewicza "Jastrzębia" i jego brata ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego" czytaj:
- "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951>
- Grzegorz Makus, Atak "Jastrzębia" na PUBP we Włodawie (Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce)>
- Grzegorz Makus, Ppor. Edward Taraszkiewicz „Grot”, „Żelazny” (Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce)>
- Zajęcie
Parczewa przez oddział por. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia", 5
lutego 1946 r. Obsesje "pogromców antysemityzmu" kontra prawda
historyczna. - Atak na PUBP we Włodawie – 22 października 1946 r.
- Bitwa pod Świerszczowem – 28 listopada 1946 r.
- Grzegorz Makus, Atak
oddziału Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" na Powiatowy Urząd
Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie 22 października 1946 roku [w:] "Zeszyty Historyczne WiN-u", nr 39/2014> - 64. rocznica śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski dla por. "Jastrzębia" i ppor. "Żelaznego">
- Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, TRZY PAMIĘTNIKI>
- Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza ps. "Żelazny">
- List
Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego do organizatorów i uczestników
uroczystości obchodów 55 rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego" [PDF]> - Fotorelacja z Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Pomnik "Żołnierzom Wyklętym" we Włodawie>
- ODSŁONIĘCIE POMNIKA WE WŁODAWIE>
- FOTORELACJA Z ODSŁONIĘCIA POMNIKA W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POR. "JASTRZĘBIA" i PPOR. "ŻELAZNEGO" – WŁODAWA 12 X 2008 r.
- "Każdy z nas chciał być "Jastrzębiem"…>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 1>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 2>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 3>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 4>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 5>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 6>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 7>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 8>
- Grzegorz Makus, Ostatni sylwester "Jastrzębia" ["Gazeta Polska"]>
- Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Jastrząb">
- Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Żelazny">
- Ppor. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb" powróci do Włodawy…>
Uroczysty pogrzeb ppor. "Jastrzębia"
Uroczystości pogrzebowe ppor. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia", które odbędą się we Włodawie, rozpoczną się w sobotę 15 lipca 2017 r. Od godz. 18.00 nastąpi wystawienie trumny ze szczątkami w refektarzu Klasztoru oo. Paulinów we Włodawie przy ulicy Klasztornej 7. Będą tam trzymane warty przez wiele organizacji patriotycznych, młodzież, harcerzy – do godz. 22.00.
Następnego dnia, w niedzielę 16 lipca o godz. 8.15 nastąpi uroczyste przeniesienie trumny do kościoła pw. św. Ludwika przy ulicy Klasztornej 7, gdzie zostanie wystawiona warta honorowa i o godz. 10.00 odprawiona zostanie uroczysta Msza św. pod przewodnictwem bpa Kazimierza Gurdy, ordynariusza diecezji siedleckiej. Następnie na Cmentarzu Wojennym przy ul. Lubelskiej we Włodawie, zostaną pochowane doczesne szczątki ppor. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia".
– 3 stycznia 1947 roku w Siemieniu zginął Leon Taraszkiewicz pseudonim „Jastrząb”. Było takie przekonanie, chociaż nie było pewności, że został pochowany na cmentarzu w Siemieniu, niedaleko muru cmentarnego. W wyniku badań, ekshumacji przeprowadzonej przez Instytut Pamięci Narodowej „Jastrząb” został ostatecznie zidentyfikowany, potwierdzono jego tożsamość i na wniosek rodziny Leona Taraszkiewicza zostanie pochowany w uroczysty sposób w rodzinnej Włodawie, w mogile, która jest już przygotowana, a która ma kształt krzyża brzozowego z czapką partyzancką – poinformował wojewoda lubelski Przemysław Czarnek na konferencji prasowej poświęconej uroczystościom pogrzebowym legendarnego dowódcy WiN-u „Jastrzębia”.
Mogiła ppor. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" (oraz symboliczna ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego") na Cmentarzu Wojennym we Włodawie.
W konferencji udział wzięli także: pełniący obowiązki dyrektora Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie Marcin Krzysztofik, Pełnomocnik Wojewody Lubelskiego do Spraw Ochrony Dziedzictwa Narodowego i Spraw Kombatantów Waldemar Podsiadły oraz pracownik Oddziałowego Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN w Lublinie Artur Piekarz.
– „Jastrząb” był legendarnym żołnierzem niezłomnym w okresie okupacji sowieckiej po drugiej wojnie światowej. Upamiętnienie jego bohaterstwa to przywracanie godności państwu polskiemu, które tę godność straciło traktując swoich bohaterów jak największych bandytów – powiedział wojewoda Czarnek przywołując słowa prezydenta RP Andrzeja Dudy, które wypowiedział podczas pogrzebu Danuty Siedzikówny „Inki” i Feliksa Selmanowicza „Zagończyka”. – Grób „Jastrzębia” jest jednocześnie pomnikiem pamięci jego brata, Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”, którego szczątków doczesnych jeszcze nie odnaleziono – zauważył wojewoda Czarnek.
– Poszukiwania nadal są kontynuowane przez Oddziałowe Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN w Lublinie – zapewniał dyrektor IPN w Lublinie Marcin Krzysztofik.
W uroczystościach pogrzebowych mają wziąć udział żołnierze WiN, m. in. członek oddziału Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego” – Stanisław Pakuła ps. "Krzewina" – powiedział pełnomocnik wojewody Waldemar Podsiadły.
Leon Taraszkiewicz „Jastrząb”, „Zawieja”, oficer Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; syn Władysława i Roży Klary z d. Sibila, urodził się 13 maja 1925 r. w Hamborn k. Duisburga. Przed wojną mieszkał we Włodawie, gdzie ukończył siedem klas szkoły powszechnej. Jesienią 1939 r. został aresztowany przez niemiecką żandarmerię polową za przetrzymywanie broni po żołnierzach WP, lecz uwolniono go po kilku dniach. W kolejnych latach był dwukrotnie aresztowany. Przetrzymywano go m.in. w siedzibie radomskiego i lubelskiego Gestapo, a także w więzieniu na Zamku w Lublinie. W obu przypadkach udało mu się zbiec, przy czym był dwukrotnie postrzelony przez konwojentów. Po ostatniej ucieczce w styczniu 1944 r. (prowadzono go wówczas z siedziby lubelskiego Gestapo do więzienia na Zamku) ukrywał się w Lublinie, a następnie we Włodawie, gdzie nawiązał kontakt z miejscowymi strukturami AK. Zimą 1944 r. został przypadkowo zatrzymany przez patrol sowieckich partyzantów i wcielony do oddziału im. Klimenta Woroszyłowa, dowodzonego przez kpt. Anatolija Krotowa „Anatola”. W oddziale pozostawał do chwili wkroczenia Armii Czerwonej na Lubelszczyznę, po czym powrócił do rodzinnego domu. Nie skorzystał z oferowanej mu propozycji pracy w Resorcie Bezpieczeństwa Publicznego.
18 grudnia 1944 r. został aresztowany wraz z rodzicami i siostrą przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie pod zarzutem rzekomej współpracy z Niemcami. Był przetrzymywany w siedzibie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie oraz w więzieniu na Zamku. 13 lutego 1945 r. zbiegł z transportu do obozu UB-NKWD w Błudku-Nowinach. Od kwietnia 1945 r. był żołnierzem Rejonu II Obwodu Delegatury Sił Zbrojnych Włodawa, zaś od końca maja 1945 r. członkiem bojówki rejonowej ppor. Tadeusza Bychawskiego „Sępa”. Po śmierci dowódcy (12 czerwca 1945 r.) przejął dowództwo nad grupą, która jesienią 1945 r. została przekształcona w oddział dyspozycyjny komendanta Obwodu WiN Włodawa. Pod jego dowództwem oddział stał się jedną z najaktywniejszych grup partyzanckich w skali całej Lubelszczyzny. Styl dowodzenia „Jastrzębia” cechowały ogromny dynamizm i brawura. Pomimo młodego wieku był w stanie pociągnąć za sobą starszych i bardziej doświadczonych towarzyszy wal
ki. W czasie akcji wykorzystywał często zdobyczny transport samochodowy, co umożliwiało mu przeprowadzenie kilku uderzeń w ciągu jednego dnia, nierzadko w miejscowościach odległych od siebie o dziesiątki kilometrów. Dzięki dobrej znajomości języka rosyjskiego występował niejednokrotnie w przebraniu oficera NKWD lub Armii Czerwonej, co pozwalało uzyskać element zaskoczenia przy spotkaniach z grupami operacyjnymi, czy w czasie rozbrajania posterunków MO. Cechowała go dbałość o podkomendnych i ludność cywilną. W oddziale panowała wojskowa dyscyplina, prowadzono rozliczenia finansowe, udzielano także zapomóg krewnym osób aresztowanych czy konspiratorom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej. Blisko współpracował z oddziałami: Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Stefana Brzuszka „Boruty”, WiN Józefa Struga „Ordona” oraz Zdzisława Brońskiego „Uskoka”.
Na czele grupy przeprowadził wiele spektakularnych akcji, wśród których należy wymienić m.in. opanowanie Parczewa (5 lutego 1946 r.), zatrzymanie i internowanie rodziny Bolesława Bieruta (18 lipca 1946 r.), rozbicie PUBP we Włodawie z którego uwolniono ok. 70 więźniów (22 października 1946 r.), czy udział w ataku połączonych oddziałów radzyńskiego i włodawskiego WiN na Radzyń Podlaski (31 grudnia 1946 r.). „Jastrząb” został ciężko ranny 3 stycznia 1947 r. w Siemieniu koło Parczewa, w czasie szturmu na budynek zajmowany przez grupę ochronno-propagandową Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Zmarł po dwóch godzinach, podczas transportu na konspiracyjną kwaterę. Został pochowany potajemnie przez członków Rejonu I Obwodu WiN Radzyń Podlaski na cmentarzu w Siemieniu.
W 2009 r. Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Szczątki Leona Taraszkiewicza wydobyto 28 listopada 2016 r. w czasie prac ekshumacyjnych na cmentarzu parafialnym w Siemieniu. Informację o ich identyfikacji podano do publicznej wiadomości 21 kwietnia 2017 r.
i Identyfikacji IPN w Lublinie
Więcej
o walce por. Leona
Taraszkiewicza "Jastrzębia" i jego brata ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego" czytaj:
- "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951>
- Grzegorz Makus, Atak "Jastrzębia" na PUBP we Włodawie (Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce)>
- Grzegorz Makus, Ppor. Edward Taraszkiewicz „Grot”, „Żelazny” (Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce)>
- Zajęcie
Parczewa przez oddział por. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia", 5
lutego 1946 r. Obsesje "pogromców antysemityzmu" kontra prawda
historyczna. - Atak na PUBP we Włodawie – 22 października 1946 r.
- Bitwa pod Świerszczowem – 28 listopada 1946 r.
- Grzegorz Makus, Atak
oddziału Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" na Powiatowy Urząd
Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie 22 października 1946 roku [w:] "Zeszyty Historyczne WiN-u", nr 39/2014> - 64. rocznica śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski dla por. "Jastrzębia" i ppor. "Żelaznego">
- Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, TRZY PAMIĘTNIKI>
- Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza ps. "Żelazny">
- List
Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego do organizatorów i uczestników
uroczystości obchodów 55 rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego" [PDF]> - Fotorelacja z Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Pomnik "Żołnierzom Wyklętym" we Włodawie>
- ODSŁONIĘCIE POMNIKA WE WŁODAWIE>
- FOTORELACJA Z ODSŁONIĘCIA POMNIKA W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POR. "JASTRZĘBIA" i PPOR. "ŻELAZNEGO" – WŁODAWA 12 X 2008 r.
- "Każdy z nas chciał być "Jastrzębiem"…>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 1>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 2>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 3>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 4>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 5>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 6>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 7>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 8>
- Grzegorz Makus, Ostatni sylwester "Jastrzębia" ["Gazeta Polska"]>
- Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Jastrząb">
- Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Żelazny">
- Ppor. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb" powróci do Włodawy…>
Konferencja popularnonaukowa – Leon Taraszkiewicz "Jastrząb"
W imieniu organizatorów, z okazji zbliżającej się 70. rocznicy śmierci Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia", zapraszam na konferencję popularnonaukową pt. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb", legenda polskiego podziemia niepodległościowego, która odbędzie się 3 stycznia 2017 r. o godz. 16.00
w Miejskiej Bibliotece Publicznej we Włodawie.
- Artur Piekarz – IPN Lublin
- Mjr Stanisław Pakuła – podkomendny "Jastrzębia"
- Grzegorz Makus – historyk, twórca strony "Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie"
Z tej okazji warto przypomnieć trzy z wielu [kalendarium działań bojowych oddziału "Jastrzębia", część: 1>, 2>, 3>],
najbardziej spektakularne akcje, jakie wykonał oddział pod dowództwem
por. "Jastrzębia" w 1946 r., a mianowicie zajęcie Parczewa, atak na Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we
Włodawie i bitwę pod Świerszczowem. Wprawdzie była jeszcze
bezprecedensowa akcja uprowadzenia rodziny B. Bieruta, ale o tym można
przeczytać tutaj:
- Uprowadzenie rodziny Bolesława Bieruta przez oddziały „Jastrzębia” i „Boruty”.
- Porwanie siostry Bieruta – historia prawdziwa (wmeritum.pl)
o walce por. Leona
Taraszkiewicza "Jastrzębia" i jego brata ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego" czytaj:
- "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951>
- Grzegorz Makus, Atak
oddziału Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" na Powiatowy Urząd
Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie 22 października 1946 roku [w:] "Zeszyty Historyczne WiN-u", nr 39/2014> - 64. rocznica śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski dla por. "Jastrzębia" i ppor. "Żelaznego">
- Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, TRZY PAMIĘTNIKI>
- Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza ps. "Żelazny">
- List
Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego do organizatorów i uczestników
uroczystości obchodów 55 rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego" [PDF]> - Fotorelacja z Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Pomnik "Żołnierzom Wyklętym" we Włodawie>
- ODSŁONIĘCIE POMNIKA WE WŁODAWIE>
- FOTORELACJA Z ODSŁONIĘCIA POMNIKA W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POR. "JASTRZĘBIA" i PPOR. "ŻELAZNEGO" – WŁODAWA 12 X 2008 r.
- "Każdy z nas chciał być "Jastrzębiem"…>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 1>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 2>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 3>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 4>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 5>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 6>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 7>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 8>
- Grzegorz Makus, Ostatni sylwester "Jastrzębia" ["Gazeta Polska"]>
- Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Jastrząb">
- Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Żelazny">
- Ppor. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb" powróci do Włodawy…>
Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Żelazny"
Ppor. Edward Taraszkiewicz "Żelazny", "Grot" – ur. 22 stycznia 1921 r. w Duisburgu. W 1925 r. rodzina Taraszkiewiczów powróciła z Niemiec do Polski osiedlając się we Włodawie. W latach 1940-45 przebywał na przymusowych robotach w Niemczech. W okresie 1945-47 działał w strukturach Obwodu Włodawa Inspektoratu Chełm AK-DSZ-WiN. Od lipca 1945 r. był adiutantem zastępcy komendanta włodawskiego obwodu DSZ-WiN por. Klemensa Panasiuka "Orlisa" a następnie zastępcą dowódcy w oddziale partyzanckim Obwodu WiN Włodawa pod dowództwem brata – Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia". Po śmierci brata w akcji w Siemieniu 3 stycznia 1947 r., przejął funkcję komendanta oddziału. Nie skorzystał z amnestii i wiosną 1947 r. ponownie utworzył lotny oddział złożony z kilku żołnierzy. Prowadził akcje bojowo-dywersyjne i likwidacyjne, między innymi z oddziałem kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”, sierż. Józefa Struga „Ordona” oraz Stanisława Kuchciewicza „Wiktora”. Wiosną 1948 r. rozpoczął budowę siatki terenowej, która działała do 1951 r. 25 października 1949 r. podczas akcji na pociąg w Stulnie zdobyto 1,5 mln. zł. oraz teczkę z tajnymi dokumentami UB zawierającymi wykazy agentów i informatorów z Podlasia. Był jednym z najbardziej poszukiwanych żołnierzy podziemia na Lubelszczyźnie. Rozpracowywało go 76 pracowników operacyjnych, oficerów śledczych i 372 informatorów. Zginął 6 października 1951 r. w Zbereżu pow. Włodawa w walce z grupą operacyjną UB i KBW. W 2009 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski – Polonia Restituta.
Ppor. Edward Taraszkiewicz "Grot", "Żelazny", "Tomasz". Zima 1946/1947.
Więcej
o walce ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego" i jego brata Leona
Taraszkiewicza "Jastrzębia" czytaj w kategorii Im poświęconej:
- "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951>
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski dla por. "Jastrzębia" i ppor. "Żelaznego">
- Ostatnia walka ppor. "Żelaznego">
- Artur Piekarz, Ostatnia walka grupy Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego" w świetle zeznań żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, [w:] "Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989", nr 1(10)/2012>
- Grzegorz Makus, Ppor. Edward Taraszkiewicz ps. „Grot”, „Żelazny”, „Tomasz” [wpolityce.pl]>
- Grzegorz Makus, Sam jeden z 48 ["Rzeczpospolita"]>
- Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, TRZY PAMIĘTNIKI>
- Atak na PUBP we Włodawie – 22 października 1946 r.>
- Bitwa pod Świerszczowem – 28 listopada 1946 r.>
- Mariusz Bechta, Pogrom czy odwet? Akcja zbrojna Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" w Parczewie 5 lutego 1946 r.>
- Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza ps. "Żelazny">
- List
Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego do organizatorów i uczestników
uroczystości obchodów 55 rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego" [PDF]> - Fotorelacja z Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Pomnik "Żołnierzom Wyklętym" we Włodawie>
- ODSŁONIĘCIE POMNIKA WE WŁODAWIE>
- FOTORELACJA Z ODSŁONIĘCIA POMNIKA W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POR. "JASTRZĘBIA" i PPOR. "ŻELAZNEGO" – WŁODAWA 12 X 2008 r.
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 1>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 2>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 3>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 4>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 5>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 6>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 7>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 8>
Wyklęci – Niepokonani Lubelszczyzny: "Jastrząb"
Leon Taraszkiewicz "Jastrząb" – dowódca oddziału partyzanckiego WiN na Polesiu Lubelskim. Reportaż zrealizowano we Włodawie i Siemieniu, gdzie w 1946 roku zginął i gdzie znajduje się jego grób. We Włodawie wokół pomnika żołnierzy WiN gromadzi się młodzież harcerska, grupa miłośników historii na koniach i kombatanci. Mówią oni o ofierze jaką ponieśli partyzanci. O brawurowych akcjach oddziału Jastrzębia np. ataku na UB we Włodawie, opowiada Grzegorz Makus – historyk, autor strony: "Żołnierze Wyklęci – Zapomniani Bohaterowie".
Ppor. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb", "Zawieja" (1925-1947)
Goście w studio: Mariusz Zańko, włodawski radny – organizator imprez sportowych poświęconych pamięci Żołnierzy Wyklętych i młodzież włodawska, która w zabezpieczaniu tych imprez uczestniczy. Rozmowa koncentruje się wokół inicjatywy przeniesienia ciała Leona Taraszkiewicza do Włodawy – jego rodzinnego miasta oraz historii imprez sportowych poświęconych braciom Taraszkiewiczom.
Przy tej okazji chciałbym przypomnieć trzy z wielu [kalendarium działań bojowych, część: 1>, 2>, 3>],
najbardziej spektakularne akcje, jakie wykonał oddział pod dowództwem
ppor. "Jastrzębia" w 1946 r., a mianowicie zajęcie Parczewa, atak na Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we
Włodawie i bitwę pod Świerszczowem. Wprawdzie była jeszcze
bezprecedensowa akcja uprowadzenia rodziny B. Bieruta, ale o tym można
przeczytać tutaj:
- Uprowadzenie rodziny Bolesława Bieruta przez oddziały „Jastrzębia” i „Boruty”.
- Porwanie siostry Bieruta – historia prawdziwa (wmeritum.pl)
o walce ppor. Leona
Taraszkiewicza "Jastrzębia" i jego brata ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego" czytaj:
- "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951>
- Grzegorz Makus, Atak
oddziału Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" na Powiatowy Urząd
Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie 22 października 1946 roku [w:] "Zeszyty Historyczne WiN-u", nr 39/2014> - 64. rocznica śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951 [AUDIOBOOK mp3]>
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski dla por. "Jastrzębia" i ppor. "Żelaznego">
- Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, TRZY PAMIĘTNIKI>
- Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza ps. "Żelazny">
- List
Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego do organizatorów i uczestników
uroczystości obchodów 55 rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego" [PDF]> - Fotorelacja z Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Pomnik "Żołnierzom Wyklętym" we Włodawie>
- ODSŁONIĘCIE POMNIKA WE WŁODAWIE>
- FOTORELACJA Z ODSŁONIĘCIA POMNIKA W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POR. "JASTRZĘBIA" i PPOR. "ŻELAZNEGO" – WŁODAWA 12 X 2008 r.
- "Każdy z nas chciał być "Jastrzębiem"…>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 1>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 2>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 3>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 4>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 5>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 6>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 7>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 8>
- Grzegorz Makus, Ostatni sylwester "Jastrzębia" ["Gazeta Polska"]>
"Jastrząb" powróci do Włodawy!
Nocą z 31 grudnia 1946 r. na 1 stycznia 1947 r. oddział Obwodu WiN Włodawa pod dowództwem ppor. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia” wspólnie z połączonymi oddziałami radzyńskiego Obwodu WiN, wziął udział w jednej z największych akcji polskiego antykomunistycznego podziemia, kiedy to ok. 350-osobowe zgrupowanie partyzanckie przeprowadziło atak na komunistyczne organy represji w Radzyniu Podlaskim.
Ppor. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb", "Zawieja" (1925-1947)
Kontakty pomiędzy Obwodami WiN Włodawa i Radzyń Podlaski zapoczątkowano na początku grudnia 1946 r. Przez komendanta placówki Miłków [gm. Siemień pow. radzyński], Józefa Stanisławskiego „Trutnia”, ppor. „Jastrząb” nawiązał kontakt z komendantem rejonu w Obwodzie WiN Radzyń Podlaski, por. Jerzym Skolincem „Krukiem”, dzięki któremu w połowie grudnia 1946 r. doszło do spotkania z komendantem radzyńskiego Obwodu WiN kpt. Leonem Sołtysiakiem ps. James. Tak opisał je na kartach swojego pamiętnika brat i zastępca dowódcy Edward Taraszkiewicz „Żelazny”:
„[…] Na spotkaniu tym przedstawił „Dżems” [„James”] swój projekt zaatakowania UB w Radzyniu i uwolnienia więźniów politycznych. Według jego słów, akcja ta miała się odbyć w noc sylwestrową. „Jastrząb” nie odmawia prośby udzielenia pomocy, obiecując przyjechać na umówiony punkt autem. Otrzymaliśmy hasło w największej tajemnicy, brzmiące pasująco do wym[ienionej] akcji, a mianowicie „Północ-Pożar”[…]”.
Kpt. Leon Sołtysiak "James", "Znachor", Komendant Obwodu WiN Radzyń Podlaski.
Zgodnie z ustaleniami, choć spóźniony z powodu problemów z samochodami, oddział „Jastrzębia” przybył na miejsce koncentracji wieczorem 31 grudnia 1946 r. Dalszy rozwój wypadków znany jest z pamiętników „Żelaznego”:
„[…] Na lotnisku w pobliżu Radzynia, na punkcie koncentracyjnym czekało już ok. 300-350 ludzi z całego Obwodu. Była to prawie cała „armia” jak to określił „Jastrząb”. „Dżems” [„James”] czekał też już na nas. Brakowało jeszcze dwóch dużych grup konspiracyjnych z dalszych okolic pow. radzyńskiego, mających przyjechać autami, które zawiodły w podobieństwie naszych […]”.
Po przybyciu oddziału „Jastrzębia” odbyła się ostatnia odprawa. Dowodzący wszystkimi grupami kpt. „James” przedstawił na niej plan opanowania miasta, według którego w pierwszej kolejności postanowiono zaatakować i rozbroić PUBP i KPMO oraz ok. 50-osobowy oddział KBW. Przedstawiony plan wzbudził jednak kontrowersje, a zastrzeżenia co do jego niektórych punktów przedstawił „Jastrząb”, który zaproponował, by podstępem rozbroić wartowników i wydobyć od nich hasło, co pozwoli niepostrzeżenie i bez walki opanować budynek PUBP. Niestety, plan „Jastrzębia” został odrzucony, co – jak się później okazało – było błędem.
Styczeń 1946 r. Część oddziału ppor. „Jastrzębia”. Dowódca siedzi przy rkm-ach.
Ostatecznie uzgodniono, iż oddział „Jastrzębia” będzie atakował główny, najtrudniejszy cel – budynek PUBP, grupy Jerzego Skolińca „Kruka” i Jana Grudzińskiego „Płomienia” budynek szkoły obsadzony przez KBW, a bojówka Antoniego Grochowskiego „Kuli” miała zająć pocztę i zniszczyć centralę telefoniczną. Plutony pod dowództwem por. Wacława Stelmaszuka „Marnego” z rejonu VIII oraz por. Piotra Waszczuka „Roli” z rejonu II, stanowiły ubezpieczenie od strony Łukowa, Radzynia, Międzyrzeca i Parczewa. Atak miał nastąpić o północy, jednak do akcji ruszono z dwugodzinnym opóźnieniem, bez dwóch grup, którym nie udało się dotrzeć. Ok. godz. 4.00 żołnierz stojący na warcie przy Urzędzie Pocztowym zauważył wchodzących partyzantów z rejonu VI. Natychmiast powiadomił o tym kwaterującą w szkole załogę punktu kontrolnego KBW. Dowódca tego punktu por. Pudłowski ogłosił alarm. Doszło do wymiany strzałów. Nie udało się również zdobyć budynku PUBP. Podłożona pod murem budynku UB mina wyrwała zbyt mały otwór. Następny, 9-kilowy ładunek nie wybuchł, gdyż miał przemokniętą spłonkę. Ostrzał budynku także nie przyniósł spodziewanego efektu. Drobny sukces odniosły grupy atakujące budynek szkoły, w którym bronili się żołnierze KBW, bez strzału zaś opanowano jedynie budynek poczty.
Dawna siedziba Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Radzyniu Podlaskim przy ul. Warszawskiej 5 i 5a.
O świcie dowodzący akcją kpt. Sołtysiak zarządził odwrót zgrupowania. Kolejno, w kierunku swoich rejonów, wycofywały się poszczególne grupy. Oddział „Jastrzębia” odszedł z placu boju w kierunku Marynina jako jeden z ostatnich. W ogólnym rozrachunku akcja okazała się nieudana, nie zdobyto strategicznych punktów, jednak pokazała komunistom, że nadal nie mogą się czuć bezpiecznie nawet w dużych miastach powiatowych.
Podczas odskoku z Radzynia 1 stycznia 1947 r. „Jastrząb” zorganizował pod Okalewem [gm. Milanów] zasadzkę na 40-osobową pościgową grupę operacyjną UB-KBW, w trakcie której zniszczone zostały strzałami z rusznicy dwa samochody, zginęło 4 żołnierzy KBW, referent UB z Radzynia Podlaskiego Jan Smoraczewski, do niewoli wzięto 7 żołnierzy. Spośród partyzantów zginął Stefan Kucharuk „Ryś II” i Kazimierz Kłosiński „Biały”, ranny zaś został Stanisław Łuć „Żandarm”. „Jastrząb” kazał uwolnić szeregowców, zaś plut. Władysława Klimsa zlikwidowano, a powodem była – jak zapisał „Żelazny” – „pełna pierś medali za walkę z bandami”.
Po akcji w Okalewie, nocą z 1 na 2 stycznia 1947 r., oddział wycofał się do kolonii Sarnów [gm. Stanin, pow. łukowski], gdzie doszło do kolejnego spotkania z oficerami radzyńskiego Obwodu WiN: zastępcą por. Skolinca – Januszem Traczem „Kłosem” oraz Józefem Stanisławskim „Trutniem”. Podczas narady podjęto decyzję o rozbrojeniu, liczącego 29 żołnierzy, oddziału „ludowego” WP stacjonującego w nieodległym Siemieniu [pow. radzyński]. Późnym wieczorem 2 stycznia 1947 r. partyzanci ruszyli do akcji, która okazać się miała jedną z najtragiczniejszych w historii oddziału.
Zdecydowano, by jedną grupą podejść do budynku szkoły, w którym kwaterowali żołnierze i wezwać ich do złożenia broni. Na wypadek oporu zastosowano manewr okrążenia, który miała wykonać grupa pod komendą „Żelaznego”. Początkowo wszystko przebiegało zgodnie z planem. Pierwsza grupa pod osobistym dowództwem „Jastrzębia”, udając oddział wojska, zaczęła zbliżać się do szkoły. Tuż przed budynkiem partyzanci zostali wezwani przez wartownika do zatrzymana się i podania hasła. W trakcie krótkiej wymiany zdań, niespodziewanie padły strzały. Po krótkiej wymianie ognia i szturmie, budynek szkoły został zdobyty przez partyzantów. Żołnierzy rozbrojono i rozstrzelano kilku z nich: komendanta grupy – sierż. Stefana Rabendę, kaprala Magdziaka za odznaczenia „za walkę z bandami”, strzelca Hamala, gdyż telefonował po pomoc do UB oraz strzelca Uruska, gdyż powiadomił dowódcę o zbliżaniu się partyzantów. Następnie wyprowadzono żołnierzy na zewnątrz, zdjęto z nich mundury i kazano położyć się na ziemi, po czym „Żelazny” wygłosił przemówienie, w którym nawoływał ich do przyłączenia się do partyzantki. Atakujący, oprócz mundurów, zdobyli 3 rkm, 21 PPSz i 4 kb. Akcja rozpoczęła się o godz. 1.00 i trwała 45 minut. Jedynym poszkodowanym wśród partyzantów był dowódca oddziału ppor. Leon Taraszkiewicz „Jastrząb”. Został on ciężko ranny w brzuch, w wyniku czego po kilku godzinach, podczas transportowania go przez Janusza Tracza „Kłosa” na placówkę terenową, zmarł 3 stycznia 1947 r.
Por. Leon Taraszkiewicz "Jastrząb" (1925-1947). Zdjęcie ze stycznia 1946 r.
Do dzisiaj nie są jasne okoliczności ranienia „Jastrzębia”. Według jednej z wersji, został on postrzelony przez domniemanego agenta UB o ps. "Bolek-Łapka" [N.N.], ulokowanego w oddziale. Śledztwo przeprowadzone przez ppor. „Żelaznego” miało rzekomo potwierdzić te podejrzenia i niedługo później agent został zlikwidowany przez patrol podległy kpt. Zdzisławowi Brońskiemu „Uskokowi”, pod komendą Stanisława Kuchciewicza „Wiktora”.
Wersja ta budzi jednak spore wątpliwości, chociażby w świetle raportu Naczelnika Wydziału I Departamentu III MBP mjr. Łanina z dnia 10 stycznia 1947 r., w którym pisał:
„[…] kiedy banda podeszła pod budynek […], „Jastrząb” rozkazał wszystkim bandytom rozsypać się w tyralierę i lec na ziemi, a sam podszedł do wartownika na odległość paru metrów. Na krzyk wartownika »stój, kto idzie« „Jastrząb” odpowiedział »Wojsko Polskie«. Wartownik zapytał wtedy o hasło, na co „Jastrząb” nie odpowiedział nic i począł się zbliżać do wartownika. Wtedy wartownik otworzył ogień z PPsz i trafił 4-ma kulami w brzuch „Jastrzębia”, z których dwie przeszły na wylot, a dwie pozostały w ciele […]”.
Podobnie zapamiętał to zdarzenie, biorący udział w tej akcji Jan Jarmuł „Wąż”, który tak relacjonował okoliczności ranienia swojego dowódcy:
„[…] Zawsze Leon pierwszy, w każdej akcji… nie to, że ludzi posyłał – on pierwszy szedł. Wartownik stał przy szkole na warcie i on [„Jastrząb”] krzyczy do wartownika »ręce do góry« – to słyszeliśmy. Wartownik do strzału się mierzy… i równocześnie jeden drugiego trzasnął. Ten wartownik Leona tu [po brzuchu] przejechał, a Leon jego na śmierć położył… wymiana strzałów była. Ja to tak widziałem”.
Ppor. Leon Taraszkiewicz „Jastrząb” spoczął na cmentarzu w Siemieniu. Dzięki temu, że jego koledzy pochowali go potajemnie, jako jeden z nielicznych dowódców antykomunistycznego podziemia spoczywa we własnym grobie, choć do 1990 r. na prostym brzozowym krzyżu mógł widnieć jedynie tajemniczy napis „Leon”. Dopiero po 44 latach, 30 czerwca 1991 r., mogły odbyć się oficjalne uroczystości pogrzebowe i poświęcenie jego mogiły, w której spoczywa do dziś. Być może niedługo jego szczątki powrócą do rodzinnej Włodawy…
Grób por. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" na cmentarzu w Siemieniu.
Obchody 60. rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego"
WIESŁAW HOLACZUK
zaprasza
na uroczyste obchody 60. rocznicy śmierci
ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego"
które odbędą się we Włodawie
23 października 2011 roku
PROGRAM:
- 10.30 – Msza św. w kościele pw. św. Ludwika we Włodawie w intencji żołnierzy oddziału partyzanckiego por. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia” i ppor. Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”
- 11.30 – Przemarsz pod pomnik żołnierzy i współpracowników oddziału partyzanckiego Obwodu AK-WiN Włodawa por. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia” i ppor. Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”; złożenie wieńców
- 12.30 – Otwarcie wystawy okolicznościowej "BRACIA WYKLĘCI". Leon Taraszkiewicz „Jastrząb” i Edward Taraszkiewicz „Żelazny” – ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego (1945-1951) w Muzeum Pojezierza Łęczyńsko – Włodawskiego.
- Grzegorz Makus (PTH O/Włodawa), Geneza i przebieg ataku oddziału por. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia” na PUBP we Włodawie 22 X 1946 roku;
- Artur Piekarz (IPN O/Lublin), Ostatnia walka ppor. Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego” 6 X 1951 r. w świetle dokumentów UB i KBW;
- Pokaz uzbrojenia i umundurowania partyzanckiego w wykonaniu Grupy Historycznej „Zgrupowanie Radosław” z Warszawy.
Atak „Jastrzębia” na Parczew w 1946 r. – część 1/2
Ppor. Leon Taraszkiewicz „Jastrząb”, „Zawieja” (1925-1947)
Wiele brawurowych akcji przeprowadzonych przez oddział partyzancki włodawskiego Obwodu WiN por. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia”, walczący z komunistycznym zniewoleniem w pierwszych latach powojennych, miało charakter samoobrony i chroniło społeczeństwo ziemi włodawskiej przed bezprawiem nowej władzy. Jednym z przykładów takich działań było rozbicie 22 października 1946 r. Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie i uwolnienie ok. 70 więźniów. Nie mniej spektakularne działania tego typu oddział przeprowadził kilka miesięcy wcześniej, kiedy to 5 lutego 1946 r. na kilka godzin opanował Parczew, zamieszkały wówczas w przeważającej części przez społeczność żydowską.
Propaganda komunistyczna zrobiła z tej akcji wręcz wzorcowy przykład na antysemityzm oddziałów niepodległościowego podziemia, a kłamstwo to do tego stopnia wrosło w świadomość społeczną, że do dzisiaj jeszcze powielane jest przez znaczną część społeczeństwa. Fakt ten przestaje aż tak bardzo dziwić, gdy przypomnimy, że wątpliwy zaszczyt – w kontekście tej akcji – spotkał braci Taraszkiewiczów również ze strony byłego aparatczyka PZPR (później SLD, a obecnie SDPL) Marka Borowskiego, który w marcu 2001 roku z trybuny sejmowej* bez skrępowania rzucał stare oszczerstwa, które miały być kontrargumentem w dyskusji o uznaniu żołnierzy WiN bohaterami walczącymi o niepodległy byt Państwa Polskiego.
* Przeczytaj wystąpienie M. Borowskiego w Sejmie 14.03.2001 r. – [Stenogram z posiedzenia Sejmu – PDF] oraz artykuł K. Krajewskiego i T. Łabuszewskiego, w którym autorzy m.in. dają odpór jego argumentacji – [„Z orłem w koronie”].
Styczeń 1946 r. Część oddziału por. Leona Taraszkiewicza Jastrzębia”. Dowódca siedzi przy RKM-ie; czwarty od lewej: Ryszard Jakubowski ps. „Kruk”.
Niestety, tę z gruntu nieprawdziwą opinię nadal lansują w swoich publikacjach również niektórzy z autorów. Koronnym przykładem jest tutaj książka Jana Tomasza Grossa Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści (Kraków 2008), w której autor, dopasowując fakty do z góry założonej tezy, korzystając jedynie z publikacji pod redakcją Aliny Całej i Heleny Datner-Śpiewak Dzieje Żydów w Polsce 1944-1968. Teksty źródłowe (Warszawa 1997), wydanej przez Żydowski Instytut Historyczny, wyrwał z kontekstu kilka zdań pochodzących z kroniki oddziału pisanej przez Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”, opatrzył je odpowiednim komentarzem i w ten sposób stworzył wypaczony obraz parczewskich wydarzeń z 5 lutego 1946 r.
Jednak o ile jeszcze można próbować zrozumieć postępowanie autora Strachu…, który niejako programowo zajmuje się szkalowaniem Polski i Polaków, i który – jak stwierdził w jednym z wywiadów prof. Norman Finkelstein, autor głośnej książki „Przedsiębiorstwo holokaust” – w pewnym momencie zrozumiał – tak jak wiele innych osób – że podejmowanie tematu antysemityzmu jest intratnym zajęciem, o tyle dziwi brak rzetelności i dobór argumentów służących opisaniu celu podjęcia tej samej akcji, przedstawiony przez historyka, kierownika Działu Naukowego Państwowego Muzeum na Majdanku, Dariusza Libionkę w swoim koreferacie Polskie podziemie niepodległościowe a mniejszości narodowe, zamieszczonym w publikacji IPN Polskie podziemie niepodległościowe na tle konspiracji antykomunistycznych w Europie środkowo – wschodniej w latach 1944 – 1956 (Warszawa-Lublin 2008).
Tekst ten był odpowiedzią na referat Piotra Łapińskiego, w którym to autor zwrócił uwagę, że niektóre działania represyjne polskiego podziemia w stosunku do społeczności żydowskiej są wyraźnie przejaskrawione, jak np. atak oddziału „Jastrzębia” na Parczew, który wręcz przedstawiany jest jako „pogrom Żydów”. Dariusz Libionka napisał, że nie wie na czym to przejaskrawienie miałoby polegać, jak też dziwi się zakwalifikowaniu tego incydentu do działań represyjnych.
Przytacza też, podobnie jak J.T. Gross, odpowiednio wyselekcjonowane fragmenty dwóch zdań z kroniki „Żelaznego”:
[…] rozgromienie zamieszkałych tam Żydów […], którzy złapali w swoje ręce całkowity handel nie dając życia innym drobnym kupcom i handlarzom polskim […] Przy okazji tej można się było dobrze podreperować na żydowskich sklepach […]
które mają udowodnić, że atak miał podłoże jedynie ideologiczne i praktyczne (zaopatrzeniowe). Co więcej, Pan Libionka nadinterpretuje owe fragmenty pisząc, że nie ma więc mowy o walce z agenturą, poplecznikami systemu czy jego przedstawicielami (choć przy okazji zastrzelono czterech uzbrojonych członków samoobrony żydowskiej, to nie o nich tu chodziło). Celem akcji w Parczewie było sterroryzowanie Żydów i zagarnięcie ich mienia.[…].
Jakby tego było mało, w kolejnych zdaniach swojego koreferatu autor orzekł:
[…] Incydent ten zaważył fatalnie na obrazie podziemia niepodległościowego, lecz cel swój spełnił – ocaleni z Zagłady Żydzi wkrótce opuścili Parczew, a wielu z nich Polskę. Odniesienia do tego wydarzenia pojawiają się w każdym tekście dotyczącym Żydów w powojennej Polsce.
Jako że Pan Libionka jest sędzią we własnej sprawie, więc być może brakuje mu obiektywizmu, by dostrzec, że to nie sam „incydent” zaważył fatalnie na obrazie podziemia, ale sposób jego przedstawiania, najpierw przez komunistów, a po 1989 r. przez – wydawałoby się – niezależnych historyków, którzy, nie wiedzieć czemu, powielają te stereotypy do dziś. Jednak nawet komuniści nie posunęli się do stawiania tak karkołomnej tezy, jaką w dalszej części cytowanego zdania postawił autor, który nawet gdyby wnikliwie zapoznał się z całością pamiętników „Żelaznego” (a nie z dwoma jego zdaniami), nie znalazł by tam jednego słowa, pozwalającego mu na tak kuriozalne stwierdzenie, że jakoby celem ataku partyzantów na Parczew było zmuszenie zamieszkujących tam Żydów do opuszczenia miasta. Pozostaje jedynie mieć nadzieję, że nie w każdym tekście dotyczącym Żydów w powojennej Polsce, obraz wydarzeń z lutego 1946 r. w Parczewie, jest odmalowany w podobny sposób.
W ostatnim akapicie Dariusz Libionka napisał coś, co może zakrawać na ponury żart:
[…] Rozbieżności w ocenach są normalne dla naukowej aktywności. Można zbliżać stanowiska i niwelować krańcowe nawet interpretacje tych samych wydarzeń. Warunkiem koniecznym jest jednak nie tylko poważne traktowanie źródeł, ale i partnerów w dyskusji.
Nie jest moim zamiarem deprecjonowanie dorobku naukowego Pana Libionki, trudno bowiem przeceniać jego wkład w upamiętnianie martyrologii narodu żydowskiego podczas II wojny światowej, jednak doprawdy zaczyna brakować słów, gdy ktoś, kto na podstawie dwóch zdań wyrwanych z kilkustronicowego źródłowego opisu zdarzenia oszkalował ludzi walczących i ginących za niepodległość Polski, domaga się „poważnego traktowania źródeł”. Być może nadmiar obowiązków nie pozwala autorowi z należytą atencją pochylić się nad ogromną ilością materiału źródłowego do dziejów antykomunistycznego podziemia w Polsce, niemniej może w myśl własnego apelu warto byłoby bardziej zadbać o poważne traktowanie partnerów w dyskusji (bo coś kiepsko z tym: Biuletyn IPN 6/2006 [str. 98-109 PDF]), miast obcesowo nawoływać do przestrzegania zasad, które samemu ma się w niewielkim poważaniu.
Wnioski zawarte w wyżej przytaczanych publikacjach przestają zbytnio dziwić, gdy przyjrzymy się sposobowi wykorzystania źródła, jakim są pamiętniki Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”, przez Alinę Całą, na której opracowanie powołują się wspomniani wyżej autorzy. Pani Cała opublikowała artykuł pt. Kształtowanie się polskiej i żydowskiej wizji martyrologicznej po II wojnie światowej, gdzie w rozdziale Żydzi jako „winni” przywołała fragmenty pamiętnika „Żelaznego”, które miały – według niej – uzasadniać tezę o antysemityzmie niepodległościowego podziemia. Z bardzo obszernego opisu akcji w Parczewie, sporządzonego przez tego dowódcę, autorka dobrała odpowiednio wyselekcjonowane zdania i zestawiła je w taki sposób, by mogły potwierdzić jej obsesje. Szczególnie żenującym jawi się jednak zabieg, w którym by podeprzeć swój wywód, iż podziemie – jak napisała – w garstce ocalonych widziało zagrożenie, którym usprawiedliwiało wrogość oraz akty przemocy, zarówno te z pobudek politycznych, jak i na tle rabunkowym, Pani Cała usunęła z cytowanego zdania – które w oryginale brzmi: rozgromienie zamieszkałych tam Żydów w ilości około 500 osób [podkr. autora] – fragment mówiący o tym, że nie o taką wcale „garstkę ocalonych” chodziło w Parczewie. Przytaczam poniżej fragment z pamiętnika „Żelaznego” już po manipulacjach Pani Całej, by czytelnicy sami mogli porównać go z obszerniejszymi fragmentami zapisków tego dowódcy, które zamieszczam w dalszej części tekstu:
„Jastrząb” […] i ja proponowaliśmy „Orlisowi” uderzenie na miasto Parczew i rozgromienie zamieszkałych tam Żydów […], którzy złapali w swoje ręce całkowity handel nie dając życia innym drobnym kupcom i handlarzom polskim […] Przy okazji tej można się było dobrze podreperować na żydowskich sklepach, a przeważnie na obuwiu, które nam było bardzo potrzebne […] Plan akcji był następujący: grupa „Dąbka” z około 10 ludźmi miała opanować most […] Koło tego mostu stała zwykle warta złożona z żydowskich ormowców, którzy pilnowali kompleks[u] budynków zamieszkałych przez Żydów […] „Dąbkowi” udało się pięknie podejść i bez strzału rozbroić wartę koło mostu, złożoną z dwóch Żydków z automatami i pistoletami. Jednym z nich był sierżant z UB nazywany popularnie „Bocian”, a było to dość podłe Żydzisko w stosunku obejścia z Polakami […] Młodzież parczewska, przeważnie uczniowie z gimnazjum miejscowego, brawurowo pomaga nam w szukaniu Żydów, ładowaniu samochodów itp.
Myślę również, że w tych okolicznościach nie warto rozwodzić się zbytnio nad takim „drobiazgiem”, iż rękopisy pamiętników „Żelaznego”, złożone w Archiwum Państwowym w Lublinie – a właśnie z nich korzystała Alina Cała w swoich pracach – znajdują się w tym samym zespole akt co cytowany niżej fragment sprawozdania komendanta rejonu WiN Włodawa Jana Mazurka „Wrzosa”, a dotyczący zatrzymania przez oddział „Jastrzębia” Abrama Rotenberga. Czyż może jeszcze kogoś dziwić, że Pani Cała „nie odnalazła” tego dokumentu…
Warto więc może w tym miejscu przypomnieć kilka faktów, które być może „umknęły” wspomnianym autorom. W drugiej połowie stycznia 1946 r. z-ca komendanta Obwodu WiN Włodawa por. Klemens Panasiuk ps. „Orlis” wydał rozkaz, by część oddziału, w sile 8-10 ludzi pod dowództwem „Jastrzębia”, udała się w rejon podległy Czesławowi Kuszykowi ps. „Biały”, czyli do gm. Uścimów i Ostrowa Lubelskiego, z zadaniem poskromienia działających tam silnych grup złodziejskich oraz nałożenia kontrybucji i wymierzenia kary chłosty niektórym mieszkańcom Ostrowa Lub., którzy wbrew ogłoszeniu władz konspiracyjnych bezprawnie wchodzili w posiadanie majątków ludności żydowskiej. Wprawdzie zadania tego nie udało się wykonać, ponieważ – jak napisał w pamiętniku „Żelazny” – gdy wkroczyliśmy do Ostrowa, wszyscy podani na liście zwieli, najwidoczniej już to oni dobrze wiedzieli o naszym przyjeździe, jednak już sama próba ukarania winnych tego procederu jest jednym z wielu faktów, które przeczą utrwalanemu przez lata komunistycznemu kłamstwu o rzekomym antysemityzmie polskiego podziemia.
Innym przykładem obalającym wspomniane zarzuty niech będzie zdarzenie z 23 maja 1946 r., kiedy to oddziały „Jastrzębia” i Stefana Brzuszka „Boruty” z NSZ wjechały na stację kolejową w Stulnie [pow. Włodawa], gdzie zatrzymano pociąg relacji Włodawa – Chełm. Rozbrojono tam 25 żołnierzy WP, przejęto teczkę z bardzo ważnymi dokumentami UB, którą wiózł funkcjonariusz PUBP we Włodawie Jan Pieszakowski, którego jednak nie udało się odnaleźć w tłumie pasażerów. Partyzanci odjechali w kierunku wsi Kosyń zabierając ze sobą włodawskiego Żyda Abrama Rotenberga i kolejarza Władysława Przygalińskiego, członka Egzekutywy Komitetu Powiatowego PPR w Chełmie, a przed wojną członka KPP. Po przesłuchaniu, w okolicy wsi Kołacze Abram Rotenberg został puszczony wolno, a kolejarz rozstrzelany.
W sprawozdaniu dla Komendy Obwodu WiN Włodawa, komendant rejonu obejmującego miasto Włodawa Jan Mazurek „Wrzos”, wyjaśniając powody likwidacji napisał:
[…] zabrany pod Stulnem kolejarz był ławnikiem sądu specjalnego w Chełmie z ramienia PPR i zawsze dawał głos za skazaniem.
W dalszej części tego samego sprawozdania „Wrzos” napisał, że:
[…] zabrany z pociągu pod Stulnem Żyd wrócił i opowiada [zapewne w odpowiedzi na pytania, czy nie obawiał się, że nie wróci] „co ja miał nie wrócić jak tam z Włodawy było trzech chłopaków, [i] to oni kazali sołtysowi coby mnie nakarmił i odwiózł z furmanką do miasta”.
(APL, WiN, syg. 91, Sprawozdanie Komendy Obwodu Włodawa z 28 V 1946 r., k. 1)
By rozwiać wątpliwości i wskazać jak nieprawdziwe są wszystkie powyższe oskarżenia dotyczące akcji represyjnej w Parczewie, na początku należy przede wszystkim przedstawić czytelnikom obszerniejsze fragmenty kronik „Żelaznego”, a także posłużyć się większą ilością źródeł, w tym relacjami świadków.
Wybór Parczewa na cel ataku nie był przypadkowy. Już od pierwszych miesięcy po tzw. „wyzwoleniu” zwykli jego mieszkańcy byli terroryzowani przez przedstawicieli nowej władzy, której szeregi (Miejski Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, Milicja Obywatelska, administracja partyjno-państwowa) licznie zasiliła zwłaszcza ludność żydowska, częściowo ocalona z holocaustu (i obciążona traumatycznymi przeżyciami), a częściowo – już odpowiednio uformowana – przybyła z ZSRR wraz z Armią Czerwoną i NKWD. Polityczny monopol wkrótce przyczynił się do opanowania przez nich wszystkich istotnych sfer życia społeczno – gospodarczego w mieście i powzięcia przekonania o własnej bezkarności.
Widok fragmentu Parczewa w 1939 r. [fot. www.szukamypolski.com]
Jak pisze prof. Marek Jan Chodakiewicz w książce Po zagładzie. Stosunki polsko – żydowskie 1944-1947 (Warszawa 2008), nie ukazała się jak dotąd żadna praca na temat powojennych stosunków między komunistami a Żydami w Parczewie, jednak o faworyzowaniu społeczności żydowskiej przez „władzę ludową” mówi m.in. Raport sytuacyjny Komendy Okręgu AKO-WiN Białystok za październik 1945, w którym możemy przeczytać, że w B[iałym]stoku wszyscy Żydzi handlujący zostali zwolnieni z podatków magistrackich.
O tym, że zamieszkujący Parczew Polacy nie pałali specjalną sympatią do przedstawicieli miejscowej społeczności żydowskiej możemy dowiedzieć się m.in. z protokołu przesłuchania Szmula Kupersztejna (żydowski mieszkaniec Parczewa), sporządzonego 11 lutego 1946 r., tuż po ataku na miasto. Na pytanie funkcjonariusza UB, kogo podejrzewa z mieszkańców Parczewa, że wspólnie z partyzantami brał udział w akcji, odpowiadał on:
Specjalnie to podejrzewać nie podejrzewam nikogo, ale wiem o tym, że tak każdy jeden jest zły na nas [Żydów] i mógł brać udział w tym napadzie.
Niestety zeznający nie zechciał sprecyzować (a funkcjonariusz UB zapytać), za co „każdy jeden” z mieszkańców Parczewa miał być zły na Żydów, jednak sporo światła na kwestię stosunków polsko – żydowskich w powiecie włodawskim rzuca dokument z 10 września 1945 r. zawierający Stanowisko Starostwa [Powiatowego] we Włodawie na rozporządzenie wojewody lubelskiego w kwestii powojennego antagonizmu polsko – żydowskiego, w którym Starosta Powiatowy w piśmie skierowanym do Wydziału Społeczno – Politycznego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie informował:
W związku z powołanym wyżej zarządzeniem, które w odpisie otrzymałem przy piśmie z dnia 4 bm. SP.II/1266/45, donoszę, że aktów zorganizowanej akcji antysemickiej nie było dotąd na terenie powiatu. Spostrzega się jednak w społeczeństwie szeroką niechęć do żydów, a źródło takiego nastawienia wypływa stąd, że żydzi w pierwszych miesiącach niepodległości byli zbyt agresywni do pozostałej ludności, nie potrafią z nią współżyć, a już jeżeli chodzi o pozostających na stanowisku w Milicji, czy w Urzędzie Bezpieczeństwa, to stosunek ich do innej nacji był wręcz wrogi. Na terenie miasta [Włodawa] przed kilku miesiącami zginęło 2-ch aryjczyków z rąk milicjanta żyda, a fakty takie nie wytwarzają harmonijnego współżycia w duchu demokratycznym.Pocieszającym jest objaw zmniejszenia na miejscowym terenie obywateli narodowości żydowskiej w kadrach Milicji Obywatelskiej i więcej pozytywny stosunek pozostałych do ogółu obywateli.
(APL, Urząd Wojewódzki Lubelski 1944-1950, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 50, k. 29)
Biorąc to wszystko pod uwagę, nie dziwi fakt, że do Komendy Obwodu WiN Włodawa wkrótce zaczęły docierać meldunki i skargi parczewian na zaistniałą sytuację, co w efekcie doprowadziło do podjęcia środków zaradczych.
„Żelazny” tak opisywał powody podjęcia akcji represyjnej:
„Jastrząb” jak również „Ryś” [Zdzisław Kogut], „Tygrys” [Piotr Popielewicz] i ja proponowaliśmy „Orlisowi” [Klemens Panasiuk, z-ca Komendanta Obwodu WiN Włodawa] uderzenie na miasto Parczew i rozgromienie zamieszkałych tam Żydów w ilości około 500 osób, którzy złapali w swoje ręce całkowity handel nie dając życia innym drobnym kupcom i handlarzom polskim. Milicja i UB składało się tam z około 25 ludzi, których w nocy można było łatwo zaszachować przy pomocy 2-3 erkaemów. Przy okazji tej można się było dobrze podreperować na żydowskich sklepach, a przeważnie na obuwiu, które nam było bardzo potrzebne, gdyż staliśmy pod tym względem źle. […] Parczew był miastem dość dużym, a Żydkowie też posiadali broń, i to prawie że każdy. […].
Już przytoczenie tylko powyższego fragmentu wskazuje na to, że głównym celem partyzantów miało być przede wszystkim przywrócenie porządku i ukrócenie samowoli uzbrojonych żydowskich mieszkańców Parczewa i funkcjonariuszy aparatu przemocy, a cele zaopatrzeniowe miały być realizowane niejako „przy okazji”. Potwierdzenie tego faktu znajdziemy również bez trudu w dalszej części zapisków z-cy dowódcy, gdzie zwraca uwagę opis przydzielonych poszczególnym grupom zadań oraz rozwój wydarzeń podczas działań w Parczewie:
Plan był następujący: grupa „Dąbka” [Piotr Kwiatkowski] z około 10 ludźmi miała opanować most na drodze od rynku w kierunku stacji. Koło tego mostu stała zwykle straż złożona z żydowskich ormowców, którzy pilnowali kompleksu budynków zamieszkanych przez Żydów. Następnie grupa „Dąbka” miała udać się z przewodnikiem na rynek w pobliżu post. MO, gdzie w tym czasie będzie już prawdopodobnie ze swą grupą sam „Jastrząb”, który udał się inną drogą celem zaatakowania posterunku z dobranemi w tym celu chłopakami. Trzecia [druga] grupa złożona z 4 ludzi, w której był „Wacek” [Karol Mielniczuk], miała zadanie opanować pocztę wraz z centralą telefoniczną. Czwarta [trzecia] grupa złożona z trzech ludzi […] miała zadanie wpaść do prywatnego mieszkania kom. UB z Parczewa.
Czwartą grupą w sile 5-ciu ludzi kierowałem ja, miałem za zadanie ubezpieczać ze swoją „suką” [niemiecki ręczny karabin maszynowy, w tym przypadku – MG 13 lub MG 42 (oddział posiadał oba modele)], jako najpewniejszą bronią, szosę z kierunku Włodawy, celem powstrzymania ewentualnej pomocy stamtąd, gdyż akcja była obliczona na parę godzin. […]
Luty 1946 r. Pierwszy od lewej: dowódca oddziału por. Leon Taraszkiewicz „Jastrząb”, pierwszy od prawej: Piotr Kwiatkowski „Dąbek”.
Atak „Jastrzębia” na Parczew w 1946 r. – część 2/2>
Strona główna>
Atak „Jastrzębia” na Parczew w 1946 r. – część 2/2
[…] „Dąbkowi” udało się pięknie podejść i bez strzału rozbroić wartę koło mostu, złożoną z dwóch Żydków z automatami i pistoletami. Jednym z nich był sierżant z UB nazywany popularnie „Bocian”, a było to dość podłe Żydzisko w stosunku do obejścia z Polakami. Idąc dalej w kierunku posterunku złapał i trzeciego Żydka z bronią. Nie robiąc strzałów, zgodnie z rozkazem posuwa się dalej i wkracza do budynku, gdzie spodziewał się zastać, zgodnie z planem, „Jastrzębia”, który miał przybyć tam wcześniej. Przez winę przewodnika, który ze strachu jakoś zbłądził i przez to opóźnił przybycie „Jastrzębia” z grupą na posterunek, dwóch chłopaków od „Dąbka” wchodzi spokojnie do pierwszego pokoju na parterze, a tam w najlepsze zajadają sobie kolację milicjanci. Nasi zobaczywszy tylu milicjantów na raz, a nie spodziewanych tam swoich, dostają tremy, robią w tył zwrot i uciekają na dwór, a milicjanci zorientowawszy się, że coś tu nie pasuje, drugiemi drzwiami pobiegli na drugie piętro, gdzie mieścił się posterunek i chwycili za broń. W tym czasie przybywa „Jastrząb”, próbuje opanować posterunek, lecz w korytarzu na drugim piętrze otrzymuje silny ogień z diegtiarowa [radziecki ręczny karabin maszynowy DP – Diegtiariow Piechotnyj], z którego strzelał sierżant UB Adolf Konasiuk, rodem ze wsi Makoszka [zginął w zasadzce zorganizowanej przez „Żelaznego” 22 IV 1947 r. pod wsią Białka]. Bezpośrednie zdobycie posterunku staje się niemożliwe. Zniszczyć go można by, bo w tym celu chłopcy przynieśli skądś kanister benzyny, lecz „Jastrząb” żałuje cywilnych ludzi i aptekę znajdującą się w tym samym domu na parterze. Wobec tego zostawia paru chłopaków na obstawie celem powstrzymania ubeków w budynku, a sam udaje się do dalszej akcji.[…].
Piotr Kwiatkowski ps. „Dąbek”.
Jak widać podział zadań i ich późniejsza realizacja wyraźnie wskazują, że celem ataku były przede wszystkim struktury komunistycznego aparatu represji. Potwierdza to również ponad wszelką wątpliwość relacja żołnierza oddziału „Jastrzębia”, biorącego udział w tej akcji, Ryszarda Jakubowskiego „Kruka”, który tak opisywał zasadnicze motywy podjęcia decyzji o uderzeniu na Parczew:
Parczew był obsadzony przez milicję żydowską. Jarmarki odbywały się w każdy wtorek w Parczewie i kto chciał sobie coś kupić, jakieś produkty rolnicze, czy świnię, to do Parczewa jechał, bo nie było żadnego zaopatrzenia i chaos cały czas wszędzie panował. Ludzie zaczęli przychodzić i mówić, że AK-owców lub sympatyków AK-owców łapią tam Żydzi, biorą na przesłuchania i leją. Żydzi ci wywodzili się z tego terenu, więc znali poszczególnych gospodarzy. „Jastrząb” zatrzymał któregoś z PPR-owców z Pieszowoli [pow. Włodawa] i przez niego przekazał do resortu parczewskiego list: „nie czepiajcie się ludzi, nie maltretujcie gospodarzy, którzy przyjeżdżają zaopatrzyć się w Parczewie, bo jeżeli będziecie przetrzymywali, śledztwa prowadzili, bili, to rozliczymy się inaczej”. Oni na odwrocie tego listu odpisali „Jastrzębiowi”, że będą nadal aresztować ludzi, nawet teraz kilku mają, i jak jest taki mocny, to niech przyjdzie i sam sobie ich weźmie. W końcu doszło do tego, że parczewscy milicjanci i ubecy zamordowali jednego z członków placówki WiN z Wołoskowoli, i to spowodowało, że „Jastrząb” ruszył na Parczew.
(Relacja z dnia 21.06.2008 r., nagranie w zbiorach autora)
Styczeń 1946 r. Od lewej: z-ca dowódcy oddziału Edward Taraszkiewicz „Żelazny” († 6 X 1951), Zdzisław Kogut „Ryś” († 24 XII 1946). Przed nimi stoi niemiecki rkm MG 42.
Gdyby autorzy zarzucający partyzantom działania nacechowane antysemityzmem, w momencie pisania swoich tekstów „poważnie traktowali źródła”, zapoznaliby się zapewne ze wszystkimi trzema pamiętnikami „Żelaznego”, których rękopisy złożone są w Archiwum Państwowym w Lublinie (w 2008 r. rękopisy te zostały opracowane naukowo i wydane przez IPN), a których dokładna lektura mogłaby ich skłonić – dum spiro, spero – do nieco innych wniosków.
Pierwszy z pamiętników, noszący tytuł „Wilkołak nr 635 AK i Bojówka Obwodowa. Pamiętnik ogólnych prac”, doprowadzony jest do końca stycznia 1946 r. i wpadł w ręce UB 8 lutego 1946 r. W drugim pamiętniku, nazwanym „Krótka chronologia oddziału „Jastrzębia””, autor odtworzył wcześniejsze wydarzenia i kontynuował zapiski aż do przejęcia ich przez UB w maju 1949 r. To właśnie w nim „Żelazny” opisał bardzo dokładnie, na kilku stronach, okoliczności zajęcia Parczewa, i to właśnie z tej wersji korzystali wspomniani autorzy. Po 1949 r. Edward Taraszkiewicz, na ile mógł, odtworzył ponownie wcześniejsze zapiski w trzecim pamiętniku, tym razem nazwanym „Obwód Nr 324. Krótka chronologia akcji przeprowadzonych przez oddział „Jastrzębia” i dalej”, a który wpadł w ręce komunistów po śmierci „Żelaznego”, 6 października 1951 r.
W trzeciej wersji autor pozostawił jeszcze jeden, niedługi, ale na tyle sugestywny zapis dotyczący akcji w Parczewie, że po jego lekturze dalsze upieranie się przy wcześniej cytowanych zarzutach, zakrawać będzie raczej na aberrację umysłową, niż na „krańcową nawet interpretację tych samych wydarzeń”.
W trzeciej wersji pamiętnika, pod pozycją nr 4, „Żelazny” zapisał:
W miesiącu lutym (2–3) [5] 1946 r. dokonano akcji zbrojnej na post[erunek] UB w Parczewie pow. włodawskiego. Sam post[erunek] nie został zdobyty z powodu tego, że mieścił się na drugim piętrze. Na skutek przedwczesnych strzałów jednej z grup uderzeniowych pod komendą kom[endanta] „Dąbka” ubeki pod komendą porucznika UB, niejakiego Konasiuka Adolfa zam. we wsi Makoszka gm. Dębowa Kłoda, pow. włodawski, zaczęli się bronić i nie dopuścili do zdobycia posterunku. Posterunek trzymano jednak w szachu przez kilka godzin, dop
óki nie załadowano materiałów ze spółdzielni na samochody. W akcji tej w Parczewie zabito 5 [3] członków UB, którzy znajdowali się akurat na mieście. Byli to wyłącznie Żydzi z drużyny Żyda nazwiskiem Bocian, który był w stopniu st[arszego] sierżanta UB, który też zginął.[…].
Wiele równie ciekawych, wcześniej nieznanych szczegółów wydarzeń w Parczewie można odnaleźć w aktach sprawy lubelskiej Prokuratury Okręgowej, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim [zespół akt: Sąd Grodzki w Parczewie, sygn. 636]. Według informacji tam zawartych, partyzanci „Jastrzębia” najpierw zajęli budynek Urzędu Pocztowego oraz Spółdzielni Rolniczo – Handlowej „Rolnik” w Parczewie. Wg zeznań telefonistki pocztowej Janiny Nowickiej, napastnicy kazali jej połączyć się z posterunkiem MO, w którym swoją siedzibę miała również placówka Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Telefon odebrał funkcjonariusz UB Marian Jędra, który w słuchawce usłyszał głos najprawdopodobniej samego „Jastrzębia”: Komendant dwutysięcznego oddziału partyzanckiego każe wam się zdać [poddać] bez boju, bo inaczej zginiecie jak psy. Tymczasem w budynku parczewskiej „bezpieki”, poza Jędrą, znajdował się tylko jeden milicjant – plut. Wacław Rydzewski. Komendant Posterunku MO Jan Pawlina był co prawda na miejscu, lecz w momencie ataku zmuszony został do zajęcia się żoną, która po usłyszeniu pierwszych strzałów zaczęła mdleć. Komendant opuścił plac boju i schronił się wraz z żoną w prywatnym mieszkaniu, znajdującym się w tym samym budynku. W tym czasie rozgorzał bój o piętro, na którym ostrzeliwali się Jędra i Rydzewski. W czasie walki, na schodach zastrzelony został Rydzewski. Ubek ostrzeliwujący się na piętrze zdołał się obronić, partyzanci nie zdołali wedrzeć się na górę.
Przebieg epizodu jasno wskazuje na odwetowy charakter ataku, mający za zadanie skarcenie samowoli milicji, UB i tzw. ochrony miasta, w skład której wchodzili miejscowi Żydzi. Nic zatem dziwnego, że to właśnie oni, w momencie ataku przebywający pod bronią w Klubie Partyzanckim, padli jego ofiarą. Właśnie to miało później zrodzić pogłoski o „pogromie żydowskim”. Jeśli był to pogrom, to tylko siepaczy komunistycznej mniejszości, która przy pomocy sił przymusu próbowała objąć totalną władzę nad obcym im ideologicznie społeczeństwem. W działaniach partyzantów widać natomiast wyraźne nastawienie na poszukiwanie funkcjonariuszy MO, UB i ludzi z nimi współpracujących. A tymi byli w Parczewie przeważnie Żydzi.
Wszystkich podejrzanych ludzie „Jastrzębia” zatrzymali i zgromadzili w sklepie Stanisława Pawłowskiego przy ulicy 11 Listopada 2. Znalazło się tam około 20 osób. Byli wśród nich, zatrzymani z bronią, Abram Zysman vel Bocian – komendant ochrony miasta oraz członkowie ochrony: Dawid Tempel vel Tępa i Mendel Turbiner. Partyzanci zatrzymali także milicjanta Władysława Michalskiego, który miał czapkę z orzełkiem. W sklepie wylegitymowali wszystkich. Michalski zdołał ukryć resortowe dokumenty, a zapytany o to czy jest z milicji, odpowiedział, że nie, a czapkę z orzełkiem ma dlatego, iż właśnie wrócił z wojska. Zysman, Tempel i Turbiner zostali rozpoznani jako funkcjonariusze komunistycznych organów terroru, wyprowadzeni na zewnątrz i rozstrzelani. O tym, że to głównie oni byli celem ataku świadczyć może scena zapamiętana przez Ewę Golecką – w sklepie Pawłowskiego jeden z WiN-owców miał poklepać Bociana po ramieniu i rzec: O, ty jesteś u nas notowany.
Dalsze działania w Parczewie tak opisywał „Żelazny”:
[…] Ze spółdzielni „Społem” rekwiruje [„Jastrząb”] dwa samochody ciężarowe, na które ładuje towar ze sklepów żydowskich, a paru chłopakom poleca udać się do mieszkań ważniejszych asów żydowskich, aby ich pojąć. Grupa ta w jednym budynku otrzymuje ogień z pepeszy, lecz wdziera się mimo tego do budynku, ale Żydkowie rzucają broń i kryją się gdzieś bez śladu. Miejscowa ludność zorientowawszy się co się dzieje, nie bacząc na strzały wychodzi radośnie na ulice, by zobaczyć chłopaków „z lasu”. Młodzież parczewska, przeważnie uczniowie z gimnazjum miejscowego, brawurowo pomaga nam w szukaniu Żydów, ładowaniu samochodów, itd. Po 4-5 godzinach, na umówione sygnały rakietowe zbierają się wszyscy. Nasza grupa oraz grupa „Dąbka” lokuje się na auta, „rezerwa” otrzymuje fury, któremi ma rozkaz jechać do swoich domów. Wyjeżdżamy w wesołym nastroju z Parczewa. Deszcz jednak nie ustaje, przez co drogi rozmarzają. Dojeżdżamy do wsi Uhnin, gdzie jeden z samochodów psuje się i nie chce jechać. Nie ma rady, bierzemy towar; z tego auta na pierwsze, a „Dąbek” otrzymuje rozkaz wziąć fury i furami jechać do Wołoskowoli […].
Powyższe fragmenty wyraźnie pokazują, że parczewscy Żydzi byli uzbrojeni i stawiali opór, a rekwizycja dokonana w spółdzielni „Społem” i sklepach prokomunistycznie nastawionych mieszkańców nie była niczym wyjątkowym. Podobne akcje represyjne przeprowadzane były przez wszystkie oddziały partyzanckie wielokrotnie, zarówno w miejscowościach zamieszkałych przez skomunizowaną ludność tak polską, jak i ukraińską czy białoruską, więc absurdem jest mówienie w tym kontekście o antysemityzmie (podobnie jak nie mówi się o „antyukrainizmie”, czy „antybiałorusizmie”) tylko dlatego, że akurat Parczew był zamieszkały w sporej części przez społeczność żydowską. Trudno się również dziwić radości polskich mieszkańców Parczewa, dla których jedynie „chłopcy z lasu” stanowili ratunek przed rozpasaniem i bezkarnością terroryzujących ją komunistycznych funkcjonariuszy i ich popleczników, przeciwko którym przede wszystkim wymierzona była ta akcja.
Styczeń 1946 r. Żołnierze oddziału por. Leona Taraszkiewicza „Jastrzębia”. Od lewej stoją: Ignacy Zalewski „Lin”, Zdzisław Kogut „Ryś”, Zygmunt Majewski „Lenin”, Witold Zieliński, Ryszard Jakubowski „Kruk”, Piotr Kwiatkowski „Dąbek”, Władysław Huk „Dzik”, Adam Mielniczuk „Fryc”.
Teza mówiąca, że atak był pogromem Żydów parczewskich, została podana przez żydowskich członków ochrony miasta, którym udało się zbiec i ukryć: Zygmunta Goldmana, Edwarda Elbauma, Lejba Frajberga oraz wspomnianego wyżej Szmula Kupersztejna. Pomimo ich zaangażowania w komunistyczny internacjonalizm, w chwili zagrożenia jak z rękawa wyjęli przede wszystkim pobudki rasowe ataku. Wymienieni funkcjonariusze podczas zeznań składanych po zajściach twierdzili, że to ich polscy – użyjmy modnego ostatnio określenia – „sąsiedzi” wydawali ofiary partyzantom. Z tym, że „ofiary” poruszały się z automatami w rękach, a na wezwanie zatrzymania, zaczęły się ostrzeliwać.
Śledztwo nie potwierdziło oskarżeń wysuniętych wobec mieszkańców Parczewa: Henryka Dejneki, Ryszarda Naruska, Stanisława Pawłowskiego, Ireny Chwaluk i Jana Domańskiego, którzy jakoby mieli wskazywać partyzantom żydowskie mieszkania. Dochodzenie przeciwko mieszkańcom miasta pomagającym rzekomo w „pogromie” zostało umorzone. We wniosku o umorzeniu śledztwa prokurator napisał m.in.:
Podejrzenia […] opierały się na zeznaniach świadków: Goldmana, Elbauma, Kupersztejna i Frajberga, którzy powtórnie nie mogli być przesłuchani, gdyż wyjechali w nieznanym kierunku. Wątpliwe jest, by w powstałym popłochu w czasie zajścia świadkowie ci mogli zaobserwować dokładnie wskazane przez nich osoby; zresztą osoby te mogły znaleźć się tam wówczas pod przymusem ze strony napastników. W każdym razie ustalone zostało, że […] świadkowie ci się mylą lub zeznają nieprawdę.
W obliczu przedstawionych faktów teza o pogromie w Parczewie w lutym 1946 r. jest absolutnie nie do obrony. Nikt poza funkcjonariuszami komunistycznego aparatu represji nie zginął tego lutowego wieczoru w Parczewie. Partyzanci zdemolowali kilka mieszkań osób wysługujących się czerwonemu reżimowi, a także zarekwirowali potrzebne im rzeczy z paru sklepów i instytucji (na które zresztą wystawili pokwitowania) i zapakowawszy je na samochody, odjechali w stronę pobliskiej Sosnowicy.
Resort bezpieczeństwa natychmiast wysłał w pościg grupę operacyjną pod dowództwem oficera o nazwisku – nomen omen – Rozenker, z którą oddział „Jastrzębia” między 6 a 12 lutego 1946 r. starł się trzykrotnie – pod Wielkim Łanem, Łowiszowem i Marianką, zadając jej ciężkie straty.
Poznawszy już logikę wywodów „pogromców antysemityzmu” oraz ich „dbałość” o prawdę historyczną, nie bądźmy zatem zanadto zdziwieni, jeżeli niebawem potyczki te również wejdą do kanonu argumentów, mających zaświadczać o antysemityzmie polskiego podziemia niepodległościowego.
Atak „Jastrzębia” na Parczew w 1946 r. – część 1/2>
Strona główna>
Polonia Restituta dla "Jastrzębia" i "Żelaznego"
Dopóki będę Prezydentem tego państwa, to będę ze swoich uprawnień do przywracania pamięci korzystał.
Prezydent RP Lech Kaczyński
25 września 2010 r. w Wytycznie [pow. Włodawa] w trakcie uroczystości związanych z obchodami 71 rocznicy bitwy stoczonej 1 października 1939 r. pod tą miejscowością przez oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza z Armią Czerwoną doszło do wyjątkowej ceremonii.
Przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP wręczył oficjalnie, nadane postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego z dnia 20 sierpnia 2009 r. – pośmiertnie, Krzyże Wielkie Orderu Odrodzenia Polski, Polonia Restituta dwóm braciom, legendarnym dowódcom oddziału partyzanckiego Obwodu WiN Włodawa por. Leonowi Taraszkiewiczowi ps. "Jastrząb" († 3 I 1947) i ppor. Edwardowi Taraszkiewiczowi ps. "Żelazny" († 6 X 1951).
[kliknij w zdjęcie aby powiększyć]
[kliknij w zdjęcie aby powiększyć]
Henryk Wybranowski "Tarzan" († 6 XI 1948), Edward Taraszkiewicz
"Żelazny" († 6 X 1951), Mieczysław Małecki "Sokół" († 11 XI 1947),
Stanisław Pakuła "Krzewina" (skazany na wieloletnie więzienie).
[kliknij w zdjęcie aby powiększyć]
Te, jedne z najwyższych polskich odznaczeń państwowych, nadane za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, odebrała w imieniu poległych dowódców ich siostra Pani Rozalia Taraszkiewicz – Otta.
Kilka słów podziękowania w imieniu rodziny, żołnierzy i współpracowników oddziału wygłosił adiutant i ostatni z żyjących podkomendnych ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego", mjr Stanisław Pakuła ps. "Krzewina".
GLORIA VICTIS !
Więcej o walce por. Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" i ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego" czytaj tutaj:
- Edmund Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, TRZY PAMIĘTNIKI>
- Atak na PUBP we Włodawie – 22 października 1946 r.>
- Bitwa pod Świerszczowem – 28 listopada 1946 r.>
- Ostatnia walka ppor. cz.w. Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego” – 6 X 1951 r. w Zbereżu n/Bugiem>
- Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza ps. "Żelazny">
- List
Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego do organizatorów i uczestników
uroczystości obchodów 55 rocznicy śmierci ppor. "Żelaznego" [PDF]> - Fotorelacja z Uroczystości w 55 rocznicę śmierci ppor. Edwarda Taraszkiewicza "Żelaznego">
- Pomnik "Żołnierzom Wyklętym" we Włodawie>
- ODSŁONIĘCIE POMNIKA WE WŁODAWIE>
- FOTORELACJA Z ODSŁONIĘCIA POMNIKA W HOŁDZIE ŻOŁNIERZOM POR. "JASTRZĘBIA" i PPOR. "ŻELAZNEGO" – WŁODAWA 12 X 2008 r.
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 1>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 2>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 3>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 4>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 5>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 6>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 7>
- Rozpracowanie grupy "Żelaznego" przez UB – część 8>
Zainteresowanych epopeją oddziału "Braci Wyklętych" zapraszam również do pobrania i lektury publikacji "JASTRZĄB" i "ŻELAZNY" ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 – 1951 [kliknij w okładkę]>