WARTO PRZECZYTAĆ… (116)

gregg71


Rafał Wnuk

Leśni Bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944-1956
Bellona 2018, oprawa: twarda, ilość stron: 550 s., wymiar: 170×240 mm.

Nie tylko Polacy mają swoich "żołnierzy wyklętych", partyzantów i konspiratorów, którzy po drugiej wojnie światowej walczyli ze Związkiem Radzieckim i rodzimymi komunistami. Mają ich także Litwini, Łotysze i Estończycy. W krajach bałtyckich antykomunistycznych partyzantów nazywano leśnymi braćmi. Ich walka trwała do pierwszej połowy lat pięćdziesiątych. Władze radzieckie odpowiedziały na nią krwawym terrorem. Obławy, pacyfikacje, kary śmierci wykonywane na schwytanych leśnych braciach, wieloletnie zsyłki do łagrów, deportacje ludności sprzyjającej partyzantce stały się w tym czasie chlebem powszednim. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę, Łotwę i Estonię w 1991 roku ofiara leśnych braci urosła do rangi narodowych mitów w społeczeństwach, które odbudowywały swą tożsamość po czasach komunizmu. Prof. Rafał Wnuk, znawca antykomunistycznego podziemia w Europie Środkowo-Wschodniej, odkrywa ten nieznany polskim czytelnikom rozdział w dziejach państw bałtyckich i ukazuje ludzi, którzy mieli odwagę rzucić wyzwanie imperium zła.

Każde państwo ma swoich bohaterów, każde państwo ma swoje mity i historie, który mogły nie wydarzyć się naprawdę. Jak to jest z leśnymi braćmi? To partyzanci formacji antykomunistycznych na terenach Estonii, Łotwy i Litwy w okresie II Wojny Światowej i po niej, stawiający opór okupacji radzieckiej. Wielu z nich zginęło, tylko nieliczni mogli podzielić się wspomnieniami. Książka Rafała Wnuka rozwiewa mity, przypuszczenia i legendy, jakie utworzyły się wokół tych bohaterów.

Nie tylko Polacy mają swoich "żołnierzy wyklętych". Osoby, które walczyły za wolność na terenie Estonii, Łotwy i Litwy również zasługują na chwilę uwagi. W krajach bałtyckich nazywani leśnymi braćmi, walczyli i sprzeciwiali się krwawemu terrorowi. Oczywiście władza odpowiadała równie brutalnie, a można nawet i powiedzieć, że jeszcze bardziej przerażająco. Normalnością były obławy, kary śmierci czy zsyłki do łagrów. Jak może się wydawać dawno temu nie stanowiło to żadnej nowości, ani nie odstawało od normy. W ten sposób stracono wielu wspaniałych ludzi, którym historia zamknęła usta i nie pozwoliła na opowiedzenie własnych przeżyć. Współcześnie wielu ludzi podważa istnienie leśnych braci. Dla jednych to mit, ładnie skrojona opowiastka, natomiast dla pewnych grup to wciąż symbol walki i niesamowitej odwagi.

"Leśni bracia" Rafała Wnuka to książka przybliżająca nam ich losy i to, z czym musieli się zmierzyć. Nie bali się marzyć i walczyć o wolność, kary nie stanowiły dla nich istotnej kwestii. Liczyło się to, aby pokonać wroga i zapewnić swoim potomkom godne życie. Autor stara się przytoczyć jak najwięcej faktów, odnalezionych informacji i wspomnień o jednostkowych osobach. Każdy zasługuje na pamięć i każdy powinien jej dostąpić, niezależnie czy odbędzie się to za jego życia, czy już po śmierci.

Czytaj o "Leśnych Braciach":

Książka do nabycia m.in.:

Strona główna>
Prawa autorskie>

WARTO PRZECZYTAĆ… (115)

gregg71

Dariusz Jarosiński
Ta nasza wolność. Reportaże historyczne
IPN, Białystok – Olsztyn – Warszawa 2018, oprawa: zintegrowana, ilość stron: 672 s., wymiar: 176×250 mm.

Publikacja Dariusza Jarosińskiego jest zbiorem ponad sześćdziesięciu reportaży i esejów o losach żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego oraz o ich walce z komunistyczną dyktaturą. Jedne opowieści dotyczą postaci powszechnie znanych, zaś bohaterowie innych zostają dopiero przywracani społecznej pamięci. Autor starał się dotrzeć do ostatnich żyjących Żołnierzy Wyklętych, a ich relacje w miarę możliwości weryfikował i uzupełniał o źródła archiwalne i publikacje historyków. Część tekstów dotyczy także mało znanych lub zupełnie nieznanych młodzieżowych grup antykomunistycznych, które działały niedługo po zakończeniu wojny, ale też w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Wszystkie one wyraźnie nawiązywały do tradycji Żołnierzy Wyklętych. Również wszystkich bohaterów tej książki – bardziej i mniej znanych – łączy idea wolnej Polski, żaden z nich nie godził się na bezczynność wobec niegodziwości systemu komunistycznego, za co przyszło im zapłacić wysoką cenę.

Książka do nabycia m.in.:

TRZEBA PRZECZYTAĆ !!! (114)

gregg71

Kazimierz Krajewski
Życie i śmierć dla Polski. Partyzancka epopeja Uderzeniowych Batalionów Kadrowych
IPN, Warszawa 2018, 376 s., format: 240×330 mm, oprawa twarda + płyta CD.

Tematem publikacji jest działalność jednostek partyzanckich sformowanych przez konspiracyjną organizację Konfederacja Narodu, wywodzącą się z przedwojennego Ruchu Narodowo-Radykalnego. Organizacja ta, licząca kilka tysięcy członków, została w 1943 r. włączona w skład AK, a jej oddziały partyzanckie – Uderzeniowe Bataliony Kadrowe – przeszły "na etat" KG AK. Oddziały te od 1942 r. prowadziły, ze zmiennym szczęściem, działania partyzanckie ukierunkowane na Kresy Wschodnie II RP. Operowały na Podlasiu, Białostocczyźnie, Litwie (etnicznej), w Prusach Wschodnich, na Nowogródczyźnie, Wileńszczyźnie i Polesiu, tracąc kilkuset poległych. Walcząc z niemieckimi siłami okupacyjnymi, podejmowały też działania mające na celu wyparcie z ziem polskich wrogiej partyzantki sowieckiej i band komunistyczno-rabunkowych. Autor opisuje ich szlak bojowy, a także podejmuje polemikę z przypisywanymi KN i UBK stereotypami czy też wręcz z ich "czarną legendą" powstałą jeszcze w czasach PRL.

Album „Życie i śmierć dla Polski” to dzieje trwających kilka lat walk Uderzeniowych Batalionów Kadrowych, oddziałów partyzanckich sformowanych przez Konfederację Narodu, konspiracyjną organizację wywodzącą się z przedwojennego radykalnego ruchu narodowego, scaloną w 1943 r. Konfederacja Narodu, dostrzegając zagrożenie komunistyczne nadciągające ze wschodu, już w 1942 r postulowała uruchomienie partyzantki polskiej na Kresach Wschodnich w celu wypierania z nich wrogiej partyzantki sowieckiej. Bronią zdobytą na Niemcach przepędzimy precz bolszewików – głosiło jedno z haseł konfederackich. Antykomunistyczna partyzancka akcja UBK prowadzona była przy nieżyczliwej niekiedy postawie dowódczych gremiów AK, ulegających nierealnej iluzji co do możliwości porozumienia się ze Związkiem Sowieckim – "sojusznikiem naszych sojuszników". Niezależnie od wszelkich trudności partyzanci spod znaku UBK walczyli z obydwoma wrogami wolności naszego kraju – Niemcami i Sowietami. Uderzeniowe Bataliony Kadrowe przeszły długi szlak bojowy – spod Warszawy, przez Podlasie, Białostocczyznę, Prusy Wschodnie, Litwę – na Nowogródczyznę i Wileńszczyznę. Konfederaci uczestniczyli w operacji "Ostra Brama", walczyli też w szeregach 30 Poleskiej DP AK i Powstaniu Warszawskim. Na trasie działań oddziałów UBK pozostały setki partyzanckich mogił.

Do albumu dołączona jest płyta zawierająca piosenki i utwory poetyckie twórców z kręgu konspiracyjnego pisma "Sztuka i Naród" w wykonaniu zespołu Contra Mundum.

Książka do nabycia m.in.:

TRZEBA PRZECZYTAĆ !!! (113)

gregg71

Tomasz Łabuszewski
5 Brygada Wileńska AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach 1945–1947
IPN, Warszawa 2017, 496 s., format: 176 x 246 mm, oprawa twarda.

Publikacja opisuje najbardziej spektakularny i widowiskowy etap w działalności 5 Brygady Wileńskiej AK, kiedy to po wygaszeniu działań na Białostocczyźnie przeniosła się ona na teren północnej Polski. To historia nieuchwytnych lotnych patroli, przemierzających dziennie setki kilometrów, to szlak bojowy znaczony 27 rozbitymi posterunkami MO i placówkami UB. To wreszcie historia niezwykłej zbiorowości żołnierzy 5 Brygady – młodych ludzi z Kresów, dla których walka o wolną Polskę była sprawą najważniejszą.

Książka do nabycia m.in.:

69. rocznica śmierci mjr. "Zapory"

gregg71
69. rocznica śmierci mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory"

…Nie dajmy zginąć poległym.
Zbigniew Herbert


Ppor. Hieronim Dekutowski "Zapora", lipiec 1944 r.

69 lat temu, 7 marca 1949 r.,
komunistyczni oprawcy zamordowali w więzieniu MBP na warszawskim
Mokotowie mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zaporę" – cichociemnego,
legendarnego dowódcę oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, a później
Zrzeszenia WiN na Lubelszczyźnie. Skazany na karę śmierci przez WSG w
Warszawie, został zamordowany wraz z grupą sześciu swoich oficerów.

Z rąk komunistycznych morderców zginęli: mjr Hieronim Dekutowski "Zapora", kpt. Stanisław Łukasik "Ryś", ppor. Roman Groński "Żbik", por. Jerzy Miatkowski "Zawada", por. Tadeusz Pelak "Junak", por. Edmund Tudruj "Mundek", por. Arkadiusz Wasilewski "Biały".

Jeszcze do niedawna miejsca pochówku majora "Zapory" i jego oficerów
znajdowało się w sferze domysłów, a jedynymi, którzy je znali byli sami
oprawcy. Dopiero od lipca 2012 roku, kiedy to na Cmentarzu Wojskowym na
warszawskich Powązkach zespół kierowany przez dr. hab. Krzysztofa Szwagrzyka z IPN rozpoczął ekshumacje ofiar terroru komunistycznego
wiadomo już, że to właśnie na powązkowskiej "Łączce", wśród wielu
innych ofiar,  komuniści pogrzebali również Hieronima Dekutowskiego i
jego podkomendnych zamordowanych 7 marca 1949 r.

Jak
dotąd podczas prac wykopaliskowych wydobyto łącznie szczątki ok. 200
osób, z których do marca 2014 r. udało się na podstawie badań
genetycznych zidentyfikować 28 osób, w tym także samego mjr.
Hieronima Dekutowskiego "Zaporę" oraz wszystkich sześciu jego oficerów,
zamordowanych wraz z nim 66 lat temu przez komunistów.

MIEJSCA POCHÓWKU ZNANE !


27
września 2015 r., w Dniu Polskiego Państwa Podziemnego i Armii
Krajowej, na warszawskich Powązkach odbyła się uroczystość pogrzebowa,
podczas której pochowano szczątki 35 Bohaterów walczących o wolną Polskę
i zamordowanych przez komunistycznych oprawców w więzieniu na
Mokotowie. Spoczęli w wybudowanym specjalnie na tę okazję
Panteonie-Mauzoleum.

Wśród nich spoczął tam również
major Hieronim Dekutowski "Zapora"







Roman
Groński (1926–1949), ps. „Żbik", porucznik Zrzeszenia „Wolność i
Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego, ps. „Zapora".

Od
najmłodszych lat związany z Lubelszczyzną, pochodził z Kraśnika. Od
listopada 1943 r. ukrywał się, aby uniknąć wywiezienia na roboty
przymusowe do Niemiec. Od marca 1944 r. w oddziale Kedyw por. Hieronima
Dekutowskiego „Zapory". Brał udział we wszystkich akcjach zbrojnych
oddziału do lipca 1944 r. Walczył w czasie akcji „Burza". Rozbrojony
przez Sowietów. Od października 1944 r. ponownie w szeregach oddziału
„Zapory", przeszedł cały szlak bojowy do lata 1945 r. Ujawniony w
sierpniu 1945 r. Nie zaniechał działalności. Po powrocie „Zapory" z
Czechosłowacji ponownie w szeregach oddziału. Od czerwca 1946 r. dowódca
patrolu żandarmerii, zwalczał pospolity bandytyzm. Po śmierci por.
Michała Szeremickiego „Misia" objął dowództwo nad jego plutonem. Nie
ujawnił się. 16 września 1947 r. w Nysie został zatrzymany przez UB w
trakcie próby przedostania się na Zachód wraz z mjr. Hieronimem
Dekutowskim „Zaporą". Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z
15 listopada 1948 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca
1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Szczątki Romana Grońskiego odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.


Stanisław Łukasik (1918–1949), ps. „Ryś”, kapitan Armii Krajowej / Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”, oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego, ps. „Zapora"

Ur.
w Lublinie, syn robotnika kolejowego. Ukończył Szkołę Podoficerską dla
Małoletnich w Koninie, a następnie służył w 23. pułku piechoty we
Włodzimierzu Wołyńskim, otrzymał stopień plutonowego służby stałej. Z
rodzimą jednostką walczył w wojnie 1939 r., w składzie armii „Pomorze”.
Uniknął niewoli i powrócił do rodzinnego domu w Motyczu k. Lublina. W
konspiracji od listopada 1939 r., początkowo w Związku Czynu Zbrojnego, a
po połączeniu organizacji w Polskiej Organizacji Zbrojnej. Po scaleniu w
1942 r., w AK. W latach 1940–1943 dowódca placówki i rejonu Konopnica.
Od stycznia 1944 r. dowódca oddziału lotnego Kedywu w Obwodzie AK
Lublin-Powiat. W czasie akcji „Burza” liczył on ok. 120 partyzantów. W
dniu 21 lipca 1944 r. rozbrojony wraz z całym oddziałem przez wojska
sowieckie. Aresztowany przez Sowietów w sierpniu 1944 r., zbiegł z
aresztu NKWD przy ul. Chopina 18 w Lublinie, ukrywał się. Od marca 1945
r. ponownie dowódca oddziału partyzanckiego Delegatury Sił Zbrojnych na
Kraj i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość Inspektoratu Lublin. Od czerwca
1945 r. w składzie zgrupowania mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Ujawniony na mocy amnestii z sierpnia 1945 r. Wyjechał na Ziemie Zachodnie, skąd powrócił na Lubelszczyznę. Wiosną 1946 r. odtworzył oddział, który podporządkował mjr. „Zaporze”.
Zatrzymany w wyniku prowokacji UB 16 września 1947 r. w Nysie, podczas
próby przekroczenia granicy wraz z grupą żołnierzy mjr. Hieronima
Dekutowskiego „Zapory”. Aresztowany pod fałszywym nazwiskiem Stanisław
Nowakowski. Przeszedł okrutne śledztwo. 15
listopada 1948 r. skazany przez WSR w Warszawie na karę śmierci.
Stracony w więzieniu mokotowskim 7 marca 1949 r. wraz z mjr. „Zaporą” i
pięcioma innymi współtowarzyszami. Odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy i Krzyżem Walecznych.
Szczątki Stanisława Łukasika odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł” Cmentarza Powązkowskiego Wojskowego w Warszawie.


Jerzy
Miatkowski (1923–1949), ps. „Zawada", żołnierz Armii Krajowej,
podporucznik Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr.
Hieronima Dekutowskiego, ps. „Zapora".

Pochodził z
Jabłonny k. Warszawy. Od 1943 r. żołnierz AK, uczestnik Powstania
Warszawskiego, po upadku którego dostał się do niewoli niemieckiej.
Uwolniony przez wojska amerykańskie. Po powrocie do Polski, w styczniu
1946 r. wstąpił w szeregi oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego
„Zapory". Służył w patrolu por. Jana Szaliłowa „Renka". Niespełna pól
roku później awansował do stopnia podporucznika, objął funkcję adiutanta
mjr. „Zapory". Odznaczony Krzyżem Walecznych. Wiosną 1947 r. ujawnił
się w związku z ogłoszoną przez władze komunistyczne amnestią i powrócił
do stolicy. W obawie przed aresztowaniem przez funkcjonariuszy
komunistycznego aparatu bezpieczeństwa zdecydował się na opuszczenie
kraju wraz ze swym niedawnym dowódcą. Zatrzymany 15 września 1947 r. w
Nysie wraz z mjr. Dekutowskim i jego najbliższymi współpracownikami.
Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 listopada 1948 r.
skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r. w więzieniu przy
ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Szczątki ppor. Jerzego Miatkowskiego odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.


Tadeusz Pelak (1922-1949), ps. „Junak”, porucznik Armii Krajowej / Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego, ps. „Zapora".

W
konspiracji ZWZ/AK od 1941 r. W okresie okupacji niemieckiej służył w
oddziale dyspozycyjnym Kedywu pod dowództwem: cichociemnych ppor. Jana
Poznańskiego „Ewy”, ppor. Stanisława Jagielskiego „Sipaka”, ppor.
Czesława Piaseckiego „Agawy” i mjr Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. W
lipcu 1944 r., zgodnie z rozkazem mjr „Zapory” zaniechał konspiracyjnej
działalności po wkroczeniu wojsk sowieckich na teren Lubelszczyzny.
Prowadził restaurację w Halinówce, w której znajdował się punkt
kontaktowy wszystkich pododdziałów zgrupowania. Niespełna rok później w
maju 1945 r. wraz z grupą Tadeusza Orłowskiego „Szatana” wziął udział w
akcji na posterunek MO w Nałęczowie. Wkrótce dołączył do odtworzonego
zgrupowania mjr Dekutowskiego. Jesienią 1945 r. i w lutym 1947 r.
skorzystał z amnestii ogłoszonych przez komunistyczną władzę. Latem 1947
r. mjr „Zapora” kwaterował w domu jego rodziców. W tym czasie został
wyznaczony do pierwszej grupy, która miała opuścić Polskę, wraz z mjr.
„Zaporą”, kpt. Stanisławem Łukasikiem „Rysiem”, por. Romanem Grońskim
„Żbikiem”, por. Arkadiuszem Wasilewskim „Białym”, ppor. Edmundem
Tudrujem „Mundkiem” i ppor. Jerzym Miatkowskim „Zawadą”. Wszyscy zostali
zatrzymani 16 września 1947 r. przez funkcjonariuszy UB w Nysie. Przez
ponad rok przechodził brutalne śledztwo połączone z torturami. Wyrokiem
Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 listopada 1948 r.  skazany
na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r.  w więzieniu przy ul.
Rakowieckiej w Warszawie.


Edmund
Tudruj (1923–1949), ps. „Mundek", porucznik Armii Krajowej / Zrzeszenia
„Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego, ps.
„Zapora".

Od najmłodszych lat związany z Lubelszczyzną,
pochodził z okolic Lublina. W szeregach AK od 1943 r. Ukończył
konspiracyjną Szkołę Podchorążych, a od 1944 r. służył w oddziale sierż.
Stanisława Łukasika „Rysia". W czasie akcji „Burza" rozbrojony wraz z
oddziałem przez Sowietów pod Polanówką. Odznaczony Krzyżem Walecznych.
Powrócił w rodzinne strony, gdzie w październiku 1944 r. został
zatrzymany przez funkcjonariuszy NKWD. Wywieziony w głąb Związku
Sowieckiego, do obozu w Borowiczach, skąd powrócił w marcu 1946 r.
Początkowo podjął pracę i kontynuował naukę. Od maja 1946 r. ponownie w
szeregach oddziału kpt. „Rysia". Początkowo był prowiantowym oddziału, a
następnie zastępcą dowódcy jednego z patroli oddziału. Nie ujawnił się,
w maju 1947 r. wyjechał na zachód Polski. Poszukiwany przez
funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji, często zmieniał
miejsce zamieszkania. Ostatecznie zdecydował się na opuszczenie kraju
wraz z mjr. „Zaporą" i kpt. „Rysiem", podczas którego 16 września 1947
r. został aresztowany w Nysie przez funkcjonariuszy UB. 15 listopada
1948 r. skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci.
Stracony w więzieniu mokotowskim 7 marca 1949 r. wraz z mjr. „Zaporą" i
pięcioma innymi współtowarzyszami.
Szczątki Edmunda Tudruja odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.


Arkadiusz
Wasilewski (1925–1949), ps. „Biały", porucznik Armii Krajowej /
Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima
Dekutowskiego, ps. „Zapora".

Pochodził ze Sterdyni na
Podlasiu. Do AK wstąpił w 1943 r. po ucieczce z robót przymusowych, na
które został skierowany po niemieckiej agresji na Polskę w 1939 r.
Ukrywał w domu kobietę pochodzenia żydowskiego, której życie zagrożone
było w wyniku polityki narodowościowej niemieckiego okupanta. Od 1943 r.
żołnierz oddziału partyzanckiego w Obwodzie Sokołów Podlaski AK, a
następnie kpt. Stanisława Łokuciewskiego „Małego" na Lubelszczyźnie. Po
wkroczeniu Armii Czerwonej na teren Polski zgłosił się do wojska.
Skierowany do Wojsk Wewnętrznych – formacji stworzonej do likwidacji
antykomunistycznego podziemia zbrojnego, ukończył kurs w Centrum
Wyszkolenia WW. W maju 1945 r. zdezerterował i wstąpił w szeregi
zgrupowania „Zapory" na terenie Lubelszczyzny. W sierpniu 1945 r.
skorzystał z amnestii ogłoszonej przez władze komunistyczne i ujawnił
się. W grudniu został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu
Bezpieczeństwa pod zarzutem współpracy z podziemiem. Brutalnie
przesłuchiwany na Zamku Lubelskim, nie przyznał się do winy. Po
zwolnieniu z więzienia w październiku 1946 r., powrócił w szeregi
zgrupowania mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory". Służył w patrolu por.
Jana Szaliłowa „Renka" do sierpnia 1947 r. W 1947 podjął nieudana próbę
przedostania się na Zachód. Aresztowany w punkcie kontaktowym w Nysie
wraz ze współtowarzyszami walki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w
Warszawie z 15 listopada 1948 r. skazany na karę śmierci. Stracony 7
marca 1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Szczątki Arkadiusza Wasilewskiego odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.

Podczas
niejawnej rozprawy 3 listopada 1948 r. w Wojskowym Sądzie Rejonowym w
Warszawie, zasiadło ich siedmiu, oraz ich polityczny przełożony
Władysław Siła-Nowicki. Oskarżeni dla ich poniżenia przebrani byli w
mundury Wehrmachtu. W ostatnim słowie mjr "Zapora" nie prosił o
najniższy wymiar kary, ale z godnością oświadczył, że decyzję pozostawia
sądowi. 15 listopada 1948 r. skład orzekający pod przewodnictwem
sędziego Józefa Badeckiego, który wcześniej skazał na śmierć m.in. rtm. Witolda Pileckiego,
skazał go na 7-krotną karę śmierci, pozostali otrzymali podobne wyroki.
Prośby o łaskę napisane do Prezydenta Bolesława Bieruta przez matkę i
najstarszą siostrę Zofię Śliwę (czyniła też próby wydostania brata drogą
dyplomatyczną poprzez Prezydenta Republiki Francuskiej; od końca lat
20. mieszkała we Francji i była odznaczona Legią Honorową za udział we
francuskim ruchu oporu) zostały jednak odrzucone.

Pluton
ppor. Hieronima Dekutowskiego "Zapory" (siedzi w dolnym rzędzie, w
rogatywce) podczas akcji "Burza". Lubelszczyzna, lipiec 1944
r.                                       Zgrupowanie mjr. "Zapory", lato 1946 r.

"Zapora"
wraz z podwładnymi trafił do celi dla "kaesowców", gdzie siedziało
wówczas ponad 100 osób. Na przełomie stycznia i lutego 1949 r. podjęli
oni próbę ucieczki – postanowili wywiercić dziurę w suficie i przez
strych dostać się na dach jednopiętrowych zabudowań gospodarczych, a
stamtąd zjechać na powiązanych prześcieradłach i zeskoczyć na chodnik
przy ulicy Rakowieckiej. Kiedy do zrealizowania planu zostało ledwie
kilkanaście dni, jeden z więźniów kryminalnych uznał, że akcja jest zbyt
ryzykowna i wsypał uciekinierów, licząc na złagodzenie wyroku. Hieronim
Dekutowski i Władysław Siła-Nowicki trafili na kilka dni do karceru,
gdzie siedzieli nago, skuci w kajdany.
                                                                              
Żołnierze
ze zgrupowania mjr "Zapory". Od lewej stoją: NN, Stanisław Łukasik
"Ryś", Aleksander Sochalski "Duch", Hieronim Dekutowski "Zapora",
Zbigniew Sochacki "Zbyszek", Jerzy Korcz "Bohun".

Wyroki
śmierci na mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zaporę" i sześciu żołnierzy z
jego zgrupowania zapadły w listopadzie 1948 r. Wykonano je 7 marca 1949
r. w piwnicy mokotowskiego więzienia. Według protokołów wykonania
wyroku, egzekucję zaczęto o godz. 19.00 od mjr. "Zapory".  Po nim
kolejno w odstępach 5-minutowych od strzałów w tył głowy ginęli:
Stanisław Łukasik "Ryś", Roman Groński "Żbik", Edmund Tudruj "Mundek",
Tadeusz Pelak "Junak", Arkadiusz Wasilewski "Biały", Jerzy Miatkowski
"Zawada".

"Zapora" był tak
znienawidzony przez komunistów, że – jak głosi jedna z wersji jego
śmierci – oprawcy powiesili go w worku pod sufitem, podziurawili kulami i
z satysfakcją patrzyli na kapiącą krew. Czy tak było? Nie wiadomo.
Natomiast faktem jest, że komendant lubelskiego zgrupowania WiN szedł na
śmierć zmasakrowany, z powybijanymi zębami, połamanymi rękami,
zerwanymi paznokciami i siwymi włosami – choć miał zaledwie 31 lat.

Mjr cc Hieronim Dekutowski "Zapora"

23
maja 1994 roku Sąd Wojewódzki w Warszawie zrehabilitował mjr cc.
Hieronima Dekutowskiego "Zaporę", uznając, że wraz ze swoimi
podkomendnymi prowadził działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa
Polskiego.

Odznaczenia mjr. "Zapory": w roku 1946 Medalem Wojska
(czterokrotnie), w 1988 r. odznaką pułkową 8 pp. Legionów, Krzyżem
Walecznych, Krzyżem Za Wolność i Niepodległość, Krzyżem Srebrnym Orderu
Wojennego Virtuti Militari, w 1989 r. Krzyżem Zrzeszenia "Wolność i
Niezawisłość", a w 1990 r. Krzyżem Armii Krajowej.

W roku 1996
Rada Miasta Tarnobrzega nadała Hieronimowi Dekutowskiemu "Order Sigillum
Civis Virtuti", czyniąc go tym samym Pierwszym Kawalerem tego
odznaczenia.

26
października 2003 r. odsłonięto w Lublinie na Placu Zamkowym, z
inicjatywy Fundacji "Pamiętamy", pomnik PAMIĘCI ŻOŁNIERZY AK–WIN ZE
ZGRUPOWANIA MJR HIERONIMA DEKUTOWSKIEGO "ZAPORY" POLEGŁYCH W WALCE Z
HITLEROWSKIM I KOMUNISTYCZNYM ZNIEWOLENIEM W LATACH 1943–1955.

15
listopada 2007 roku Prezydent RP Lech Kaczyński, za zasługi dla
niepodległości Rzeczypospolitej Polski, odznaczył Krzyżem Wielkim Orderu
Odrodzenia Polski mjr Hieronima Dekutowskiego,
a jego sześciu podkomendnych :
kpt. Stanisława Łukasika – Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
poruczników: Romana Grońskiego i Edmunda Tudruja – Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski,
poruczników: Jerzego Miatkowskiego, Tadeusza Pelaka i Arkadiusza Wasilewskiego – Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Podczas
tej uroczystości, za wybitne zasługi dla niepodległości
Rzeczypospolitej Polskiej, odznaczony został również pośmiertnie inny
zasłużony żołnierz Zgrupowania mjr. "Zapory", ostatni dowódca oddziałów
partyzanckich Okręgu Lubelskiego WiN:
Kapitan Zdzisław Broński "Uskok" – Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Od lewej: mjr Hieronim Dekutowski "Zapora" i kpt. Zdzisław Broński "Uskok".

GLORIA VICTIS !!!


Odsłonięty 26 października 2003 r. w Lublinie na Placu Zamkowym, z inicjatywy Fundacji "Pamiętamy", pomnik pamięci żołnierzy AK-WiN ze Zgrupowania mjr. "Zapory".


Zobacz pełną listę nazwisk osób upamiętnionych na pomniku "Zaporczyków" w Lublinie>


Więcej na temat majora "Zapory" czytaj tutaj:

Linki zewnętrzne:

Strona główna>
Prawa autorskie>

71. rocznica śmierci mjr. "Ognia"

gregg71
71. rocznica śmierci mjr. Józefa Kurasia  "Ognia"

…Nie dajmy zginąć poległym.
Zbigniew Herbert

Major Józef Kuraś "Ogień"

71 lat temu, 21 lutego 1947 r., w wyniku zdrady Stanisława Byrdaka, Antoniego Twaroga i Stefanii Kruk, w Ostrowsku na Podhalu został otoczony przez obławę UB-KBW mjr Józef Kuraś "Ogień", dowódca Zgrupowania Partyzanckiego "Błyskawica".
Nie widząc szansy wyrwania się z okrążenia, ostatnią kulę przeznaczył
dla siebie. W wyniku postrzału zmarł dwadzieścia minut po północy, czyli już 22 lutego 1947 roku.
 
W
lecie 1946 r. jego rozkazom podlegało kilkanaście oddziałów,
skupiających w sumie ok. 600 partyzantów, zaś liczba współpracowników
przekraczała 2 tysiące ludzi. Oddziały podporządkowane „Ogniowi”
niepodzielnie panowały na terenie Podhala i powiatu tatrzańskiego, 
zbrojnie przeciwstawiając się nowej okupacji.

Walczyliśmy o Orła, teraz – o koronę dla Niego, hasłem naszym Bóg, Ojczyzna, Honor
Tekst ulotki mjr. Józefa Kurasia "Ognia" z 1945 r.

 […] Sprawa złożenia broni: jako Polak i stary partyzant oświadczam: wytrwam do końca na swym stanowisku «Tak mi dopomóż Bóg». Zdrajcą nie byłem i nie będę. […] Daremne wasze trudy, mozoły i najrozmaitsze podstępy.
Fragment listu mjr. "Ognia" do UB


Apel w obozie oddziału ochrony sztabu mjr. Józefa Kurasia „Ognia” (przyjmuje meldunek). Lato 1946 r.

Mjr. Józef Kuraś "Ogień" z żoną Czesławą z d. Polaczyk (lato 1946 r., Gorce).

Komuniści
przez kilkadziesiąt lat kreowali opinie o „Ogniu”. Zafałszowana
propaganda miała zastąpić fakty skrywane w archiwach. W tysiącach
egzemplarzy wielokrotnie wznawiano preparowane przez komunistycznego
literata Władysława Machejka rzekome „dzienniki” „Ognia”. Do dziś wielu
uważa je za autentyczny „dokument”…

Najgroźniejsze było to, że banda «Ognia» miała oparcie w tamtejszym społeczeństwie.

I sekretarz Komitetu Powiatowego PPR w Nowym Targu Jan Półchłopek

Miejscowa ludność miała uzasadnioną wątpliwość czy władza ludowa w ogóle istnieje, wszak na tym terenie faktycznie nie liczyła się, nie była odczuwalna, na każdym kroku dawało o sobie znać […] reakcyjne podziemie. Górale nie wywiązywali się z obowiązków wobec Państwa […], np. do odbycia służby wojskowej zgłosiło się zaledwie 5 proc. poborowych.

Eugeniusz Wojnar – instruktor propagandy PPR w Nowym Targu


Grupa sztabowa zgrupowania „Ognia” nad Przełączą Borek w Gorcach latem 1946 r. „Ogień” z żoną stoi po lewej stronie.

Apel w obozie oddziału ochrony sztabu mjr. Józefa Kurasia „Ognia” (zaznaczony „×”). Gorce, lato 1946 r.

Józef Kuraś „Ogień” wśród podkomendnych (w środku grupy w białej koszuli), pierwszy z lewej Kazimierz Kuraś „Kruk” (bratanek "Ognia", osaczony wraz nim poległ 21 II 1947 r.), drugi z prawej Jan Kolasa „Powicher”.

Major został zdradzony przez  Stanisława Byrdaka, Antoniego Twaroga i Stefanię Kruk.
Wszyscy ci ludzie związani byli wcześniej z jego oddziałami. To dzięki
m.in. Stefanii Krukowej – łączniczce i matce złapanego i maltretowanego
przez bezpiekę jednego z „ogniowców” – Urzędowi Bezpieczeństwa udało się
zasadzić na mjr. Józefa Kurasia „Ognia” w 1947 r. w Ostrowsku.
Nowotarskie UB informacje otrzymało ok. godz. 9:30, 21 lutego 1947 r.
Ok. godz. 10:00, czterdziestoosobowa grupa z odwodu Wojsk Wewnętrznych,
wzmocniona przez dziesięciu funkcjonariuszy UB i MO, wyjechała do
Ostrowska.

Dom w Ostrowsku, w którym 21 lutego 1947 r. osaczono Józefa Kurasia „Ognia”.

Atak
na dom Józefa i Anny Zagatów, w którym przebywał „Ogień” rozpoczęto ok.
godz. 13:00. Wcześniej otoczono cały kompleks zabudowań w trójkącie
trzech dróg. W trakcie strzelaniny Jan Kolasa „Powicher” wraz z
rannym Stanisławem Ludzią „Harnaś”
zdołali się przebić i uciec. Zginęli Stanisław Sral „Zimny”,
Kazimierz Kuraś „Kruk” (bratanek „Ognia”). Franciszkowi Dróżdżowi 
„Szpakowi” udało się ukryć.

Stanisław Ludzia ps. "Harnaś", dowódca postogniowego oddziału "Wiarusy",
walczącego na Podhalu do końca lat 40-tych. W wyniku prowokacji ujęty
przez UB i zamordowany 12 stycznia 1950 roku. Zdjęcie z aresztu WUBP w
Krakowie, wykonane w drugiej połowie 1949 r.

Partyzanci
najpierw niepostrzeżenie przeniknęli do sąsiedniego budynku Michała
Ostwalda. Podpalono zabudowania, ale „Ogień” wraz z Ireną Olszewską ps.
„Hanka” zdołał przedostać się do kolejnego budynku Marii Kowalczyk –
Pachowej. Tam otoczony, został wezwany do poddania się. Odmówił,
polecając skorzystać z tej propozycji „Hance”. Po jej wyjściu z budynku
„Ogień” próbował popełnić samobójstwo. Strzał w skroń nie spowodował
jednak natychmiastowego zgonu – w stanie utraty przytomności został
pojmany. Żołnierze obławy, po wdarciu się na strych, zrzucili
nieprzytomnego „Ognia” po schodach, jednak UB-ecy, doceniając w pełni
wagę informacji, jakie planowali uzyskać podczas przesłuchań, za wszelka
cenę chcieli go ocalić. Przeniesiono go na ciężarówkę, sanitariusz KBW
udzielił mu pierwszej pomocy i zawieziono go do nowotarskiego szpitala,
który otoczył kordon KBW, a wewnątrz pilnowała „Ognia” obstawa UB i MO.

Ostrowsko, 21 lutego 1947 r. Ubecka
fotografia rannego mjr. Józefa Kurasia „Ognia”. Po śmierci jego ciało zostało pogrzebane przez komunistów w nieznanym miejscu. W
sprawie ukrycia zwłok „Ognia” ówczesny kierownik Sekcji ds. Walki z
Bandytyzmem PUBP w Nowym Targu, Kazimierz Jaworski, wyraził się jasno:
„Nie chcieliśmy pochować go na ziemi nowotarskiej, aby jego grób nie
stał się miejscem manifestacji, składania kwiatów itp.”.

Próby
uratowania życia okazały się nieskuteczne. Major Józef Kuraś „Ogień”
zmarł dwadzieścia minut po północy, czyli już 22 lutego 1947 roku. Ciało
zostało zabrane i złożone na podwórku WUBP w Krakowie i według
niepotwierdzonych informacji, następnego dnia przekazano je Wydziałowi
Lekarskiemu Akademii Medycznej, jako zwłoki nieznanego mężczyzny.

Ufundowany przez Fundację "Pamiętamy" i odsłonięty w Zakopanem, 13
sierpnia 2006 r. przez ŚP. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego pomnik w
hołdzie mjr. "Ogniowi" i jego żołnierzom jest niewielkim, symbolicznym
zadośćuczynieniem za ogrom kłamstw, krzywd i zbrodni, których
doświadczyli Ci ludzie z rąk komunistycznych oprawców.


Major
Józef Kuraś "Ogień" do dziś nie ma swojego grobu, UB nigdy nie ujawniło
miejsca jego pochówku, czy tajemnicy co się stało z ciałem, choć wiele
wskazuje na to, że po śmierci legendarnego partyzanta jego szczątki
spoczęły na Rakowicach w Krakowie, w kwaterach gdzie grzebano
partyzantów, którzy zginęli z rąk komunistycznego aparatu
bezpieczeństwa. W walce z komunistami zginęło lub zostało
zamordowanych ponad
dziewięćdziesięciu podkomendnych "Ognia". Grobów zdecydowanej większości
z Nich także do dzisiaj nie udało się odnaleźć. Być może w przyszłości
dane będzie Majorowi i jego żołnierzom spocząć w poświęconej ziemi…

12 sierpnia 2012 r. przy szlaku na Turbacz, nieco poniżej najwyższego wierzchołka Gorców, odsłonięto kolejny (23) pomnik ufundowany przez Fundację "Pamiętamy", poświęcony partyzantom walczących w Gorcach z niemieckim i komunistycznym zniewoleniem.

Pomnik w kształcie brzozowego krzyża nakrytego partyzancką czapką upamiętnia żołnierzy Konfederacji Tatrzańskiej, Armii Krajowej, Ludowej Straży Bezpieczeństwa, Zgrupowania "Błyskawica" Józefa Kurasia "Ognia" oraz partyzantów postogniowego oddziału "Wiarusy".

18
lutego 2017 r., podczas uroczystości w 70. rocznicę śmierci, które
odbyły się w Waksumndzie, rodzinnej miejscowości majora Józefa Kurasia
"Ognia", Ministerstwo Obrony Narodowej oficjalnie potwierdziło stopień
oficerski tego legendarnego żołnierza.


GLORIA VICTIS !!!


Więcej na temat mjr. Józefa Kurasia "Ognia", Zgrupowania Partyzanckiego "Błyskawica" i oddziału "Wiarusy" czytaj:

Strona główna>

71. rocznica śmierci mjr. "Zagończyka" i kpt. "Warszyca"

gregg71
71. rocznica śmierci mjr. Franciszka Jaskulskiego "Zagończyka" i kpt. Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca"

…Nie dajmy zginąć poległym.
Zbigniew Herbert
Mjr. Franciszek Jaskulski "Zagończyk" i kpt. Stanisław Sojczyński "Warszyc".
 

W dniu
dzisiejszym, 19 lutego 2018 roku, przypada 71. rocznica zamordowania
przez komunistycznych oprawców dwóch wybitnych oficerów podziemia
antykomunistycznego w Polsce: mjr. Franciszka Jaskulskiego "Zagończyka" i
kpt. Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca”.

 
19 lutego 1947 r., na trzy dni przed
wejściem w życie ustawy amnestyjnej, w dwóch różnych więzieniach
stracono dowódcę oddziałów Związku Zbrojnej Konspiracji, mjr. "Zagończyka" (w Kielcach) i twórcę Konspiracyjnego Wojska Polskiego, kpt. "Warszyca"
(w Łodzi). Ci dwaj oficerowie Wojska Polskiego, Armii Krajowej i
powojennej partyzantki niepodległościowej, to jedni z najbardziej
bohaterskich żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i najwspanialsze
postacie antykomunistycznego oporu przeciwko sowietyzacji Polski.

Protokół wykonania wyroku śmierci na mjr. Franciszku Jaskulskim "Zagończyku"

GLORIA VICTIS !

Więcej na temat mjr. "Zagończyka" i kpt. "Warszyca" czytaj:

Strona główna>
Prawa autorskie>

65. rocznica śmierci ppor. "Wiktora"

gregg71
65. rocznica śmierci ppor. Stanisława Kuchciewicza "Wiktora"

…Nie dajmy zginąć poległym.
Zbigniew Herbert


Stanisław Adam Kuchciewicz „Iskra”, „Wiktor” (1922-1953).

65 lat temu, 10 lutego 1953 r., podczas akcji zaopatrzeniowej na Gminną Kasę Spółdzielczą w Piaskach
(woj. lubelskie), zginął jeden z ostatnich dowódców antykomunistycznego
podziemia, żołnierz NSZ-NZW i WiN, ppor. Stanisław Kuchciewicz "Wiktor".

Wieczorem
10 lutego 1953 r., tuż przed zakończeniem pracy urzędu, „Wiktor” i
jeden z jego żołnierzy – Zbigniew Pielach ps. „Felek” wkroczyli do
budynku GKS w Piaskach. Ich działania ubezpieczał od strony cmentarza Józef Franczak ps. „Lalek”.
Po kilku minutach w budynku pojawiła się grupa funkcjonariuszy MO z
posterunku w Piaskach, zaalarmowana przez pracowników GKS. W poczekalni
doszło do strzelaniny, w wyniku której "Wiktor został śmiertelnie ranny.
Zdążył jeszcze wydać polecenie „Felkowi”, by ten się wycofał, po czym
stracił przytomność. Zmarł na korytarzu Gminnej Kasy Spółdzielczej,
kilka minut po otrzymaniu postrzału.

Fotografia pośmiertna „Wiktora” wykonana najprawdopodobniej na terenie więzienia na Zamku w Lublinie w lutym 1953 r.

Ciało
„Wiktora” przewieziono natychmiast do więzienia na Zamku w Lublinie,
gdzie zwłoki identyfikowali, sprowadzeni przez UB, rodzice, brat i
znajomi. Przeprowadzono również oględziny lekarskie, które jako
przyczynę śmierci denata wykazały wykrwawienie się z rany postrzałowej
płuc.
Miejsce pochówku Stanisława Kuchciewicza do dzisiaj pozostaje nieznane.

Kpt. Zdzisław Broński „Uskok”, ppor. Stanisław Kuchciewicz „Wiktor”.

Stanisław Kuchciewicz ps. „Iskra”, „Wiktor”,
s. Jana, ur. 24 XII 1922 r. w Łęcznej [pow. Lublin], ppor. cz.w. WiN.
Podczas okupacji niemieckiej członek NSZ w oddziale ppor. Jana
Imbirowicza „Jacka I”. We wrześniu 1944 r. został powołany do Wojska
Polskiego, skąd po kilku tygodniach zdezerterował i trafił do
zgrupowania NSZ kpt. Mieczysława Pazderskiego „Szarego”. Udało mu się
wyrwać z obławy w Hucie 10 VI 1945 r. Na przełomie 1945 i 1946 r. wszedł
w skład oddziału i został zastępcą dowódcy w oddziale Stefana Brzuszka
„Boruty”. Od lipca 1946 r. w oddziale kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”.
Szybko awansował na dowódcę jednego z plutonów (patroli), a następnie
szefa sztabu. Nie ujawnił się, pełnił funkcję dowódcy patrolu i zastępcy
„Uskoka”, a po jego śmierci 21 maja 1949 r. przejął dowództwo nad
pozostałymi żołnierzami oddziału. Współdziałał z oddziałem ppor. Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego”.
Latem 1950 r. podjął próbę przedostania się na Zachód, która jednak
zakończyła się fiaskiem. Powrócił do oddziału i działał do 10 II 1953
r., kiedy to poległ podczas akcji zaopatrzeniowej na Gminną Kasę
Spółdzielczą w Piaskach [pow. Lublin].

GLORIA VICTIS !

Z
racji tej smutnej rocznicy zapraszam do pobrania i lektury obszernego
artykułu na temat ppor. "Wiktora", autorstwa Artura Piekarza,
historyka, pracownika IPN w Lublinie:

Strona główna>
Prawa autorskie>

67. rocznica śmierci mjr. "Łupaszki"

gregg71
67. rocznica zamordowania mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki"

…Nie dajmy zginąć poległym.
Zbigniew Herbert


Mjr Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka" (12 III 1910 r. – 8 II 1951 r.)

67 lat temu, 8 lutego 1951 roku,  komunistyczni oprawcy zamordowali mjr. Zygmunta Szendzielarza  ps. "Łupaszka", jednego z najwybitniejszych oficerów Wojska Polskiego i Armii Krajowej, dowódcę 5. Brygady Wileńskiej AK, dwukrotnego kawalera  orderu Virtuti Militari.

Major
"Łupaszka"
został aresztowany przez UB 30 czerwca 1948 r. w Osielcu na Podhalu i po ciężkim
śledztwie, 2 listopada 1950 r. skazany przez Wojskowy Sąd
Rejonowy w Warszawie, pod przewodnictwem sędziego Mieczysława Widaja [czyt.: Stalinowski sędzia…, Zmarły, nieosądzony] na 18-krotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego
1951 r. w więzieniu na Rakowieckiej – strzałem w tył głowy.

Wraz z nim zamordowano trzech innych oficerów wileńskiej Armii Krajowej: ppłk Antoniego Olechnowicza ps. "Pohorecki", ppor. Lucjana Minkiewicza ps. "Wiktor" i kpt. Henryka Borowego – Borowskiego ps. "Trzmiel".

Ich ciała posypano wapnem i wdeptano w ziemię w nieznanym do niedawna miejscu na warszawskich Powązkach.

W
czwartek, 8 lutego 1951 r. kat wywołał z celi majora "Łupaszkę". Za
chwilę miał się znaleźć na schodach krwawej mokotowskiej piwnicy.
Wszystkie piwnice są do siebie podobne, więc mokotowska pewnie nie
różniła się zbytnio od tej w Twerze, w siedzibie NKWD przy ul.
Sowieckiej 5, gdzie w kwietniu i w maju 1940 r. na polskich majorów
czekał w gumowym fartuchu i z naganem w łapie major NKWD Błochin. Jak
się nazywał morderca z Mokotowa, który tego dnia "pełnił służbę" i
przyłożył majorowi "Łupaszce" nagana do karku? Nie wiemy, są tylko
przypuszczenia, ale to nie ważne, bo i on, i Błochin to dzieci tego
samego diabła. A propos dzieci: pewnie je dobrze wykształcił, bo miały
dużo dodatkowych punktów na egzaminach wstępnych. Może te dzieci i ich
dzieci są teraz sędziami albo prokuratorami? Pewnie ojciec miał w tej
branży znajomości. Major powiedziałby na to wszystko tak, jak zwykł
mawiać w podobnych okolicznościach: "Kat z nimi !". Zanim wyszedł ze
zbiorowej celi, stanął przez chwilę nieruchomo, popatrzył po raz ostatni
na swoich towarzyszy niedoli i – jak relacjonował potem najmłodszy
więzień z celi, o pseudonimie "Młodzik" – powiedział głośno: "Czołem,
Panowie !"

Czołem, Panie Majorze! Polacy pamiętają!*
Zygmunt Szendzielarz
urodził się 12 marca 1910 r. w Stryju (woj. stanisławowskie), w
wielodzietnej rodzinie urzędnika kolejowego Karola i Eufrozyny z domu
Osieckiej. Miał dwie siostry i trzech braci. Zygmunt uczył się we Lwowie
i Stryju, gdzie w 1929 r. ukończył gimnazjum, a następnie wstąpił do
szkoły podchorążych zawodowych w Różanie, którą ukończył w 1931 r.
Następnie trafił do Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, po
którego ukończeniu w stopniu podporucznika został przydzielony do 4
pułku ułanów zaniemeńskich w Wilnie. W połowie 1936 r. otrzymał
stanowisko dowódcy 2 szwadronu.

W szeregach 4 pułku ułanów brał
udział w wojnie obronnej 1939 r. w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii
WP. W końcowym okresie walk dołączył ze swym szwadronem do Grupy
Operacyjnej Kawalerii dowodzonej przez gen. Andersa. 27 września 1939 r.
dostał się do niewoli sowieckiej, z której uciekł po kilku dniach i
przedostał się do Lwowa. W listopadzie 1939 r. powrócił do Wilna, gdzie
ukrywał się przed aresztowaniem pod fałszywym nazwiskiem Władysław
Chawling i uczestniczył w działalności konspiracyjnej. W sierpniu 1943
r. na mocy rozkazu Komendanta Wileńskiego Okręgu AK ppłk.
Krzyżanowskiego „Wilka” został skierowany na stanowisko dowódcy oddziału
partyzanckiego AK ppor. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”. Dotarł w
rejon jego bazy nad Jeziorem Narocz już po rozbiciu tej jednostki przez
sowiecką brygadę Fiodora Markowa (zamordowano wówczas „Kmicica” i około
80 żołnierzy AK). Z niedobitków zorganizował nowy oddział partyzancki,
od listopada 1943 r. noszący nazwę 5 Brygady Wileńskiej AK, na czele
której wykonał kilkadziesiąt udanych akcji przeciwko Niemcom,
kolaborującym Litwinom, a przede wszystkim partyzantce sowieckiej.

Dowodzona przez niego brygada, po uzgodnieniu tego z komendantem „Wilkiem”, nie wzięła udziału w operacji „Ostra Brama”,
lecz atakując oddziały niemieckie wycofała się na zachód. 23 lipca 1944
r. część żołnierzy „Łupaszki” została rozbrojona przez Armię Czerwoną w
Puszczy Grodzieńskiej, reszta w niewielkich grupach przedzierała się
dalej na zachód, z zamiarem ponownego połączenia się w Puszczy
Augustowskiej. W sierpniu 1944 r. część partyzantów wileńskich zebrała
się  ponownie pod rozkazami „Łupaszki” na terenie powiatu bielskiego,
gdzie podporządkowali się Komendzie Białostockiego Okręgu AK, która
awansowała Zygmunta Szendzielarza na stopień majora i „dowódcę
partyzantki okręgu”. Odtworzona przez mjr. „Łupaszkę” 5. Brygada
Wileńska AK ponownie wyszła w pole 5 kwietnia 1945 r. Oddział, którego
liczebność początkowo wahała się w granicach 20-30 partyzantów, w
szczytowym okresie rozwoju, latem 1945 r. osiągnął stan ok. 250
żołnierzy i był jedną z najsilniejszych, a z pewnością najlepszą
jednostką partyzancką w Okręgu AKO Białystok. Podobnie jak na
Wileńszczyźnie „Łupaszka” zastosował w prowadzeniu działań dywersyjnych
taktykę operowania jednocześnie kilkoma pododdziałami spotykającymi się
co kilka tygodni na wyznaczanych z góry koncentracjach. Działania jego
podkomendnych cechowały dyscyplina, karność i wojskowy dryl,
konsekwentnie egzekwowany przez dowódcę, lecz także zdecydowanie i
radykalizm w walce z sowieckim okupantem i jego komunistycznymi
poplecznikami. Funkcjonariusze UB – uznawani za członków organizacji
zbrodniczej, podobnie jak wcześniej gestapo – byli przez nich
likwidowani, tak samo jak i funkcjonariusze NKWD. W sumie dowodzona
przez „Łupaszkę” 5. Brygada Wileńska, działając od kwietnia do września
1945 r., przeprowadziła na Białostocczyźnie około 80 akcji przeciw NKWD
oraz UBP i ich agenturze, a także przeciw MO i KBW. W początkach
września 1945 r. na rozkaz Komendy Okręgu Białostockiego AKO wydany w
związku z zarządzoną przez Delegaturą Sił Zbrojnych akcją
„rozładowywania lasów” „Łupaszka” polecił rozformować Brygadę. W polu
pozostał jedynie niewielki pododdział dowodzony przez ppor. Lucjana Minkiewicza „Wiktora”, na bazie którego powstała wkrótce 6. Brygada Wileńska AK, nad którą dowodzenie objął kpt. Władysław Łukasiuk „Młot”.

Zygmunt
Szendzielarz wyjechał jesienią 1945 r. na Pomorze, gdzie podporządkował
się komendantowi eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK, ppłk.
Antoniemu Olechnowiczowi „Pohoreckiemu” i w 1946 r. wznowił działalność
bojową. Początkowo na jego rozkaz zorganizowano cztery patrole
dywersyjne, a w kwietniu 1946 r. ponownie wyszedł w pole w Borach
Tucholskich zawiązek odtworzonej 5. Brygady Wileńskiej, nad którą objął
osobiste dowództwo. Jednostka ta liczyła początkowo dwa, a od czerwca
1946 r. trzy kadrowe pododdziały zwane szwadronami (ok. 70 ludzi).  W
ciągu zaledwie 7 miesięcy działalności na Pomorzu wykonały one 170
akcji, w tym rozbiły 27 posterunków milicji i placówek NKWD.

Jesienią
1946 r. mjr Szendzielarz na czele  4. szwadronu dowodzonego przez ppor.
Henryka Wieliczkę „Lufę” przeszedł na teren woj. białostockiego, gdzie
dołączył do 6. Brygady Wileńskiej. Jeszcze zimą 1947 r. „Łupaszka”
osobiście dowodził niektórymi akcjami, jednak po koncentracji 6. Brygady
w końcu marca 1947 r. opuścił oddział. Początkowo przebywał w
Warszawie, następnie w okolicach Głubczyc, wreszcie w Osielcu na Podhalu, gdzie został  aresztowany przez funkcjonariuszy MBP 30 czerwca 1948 r.

Mjr Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka", zdjęcie sygnalityczne wykonane przez UB w 1948 r.

Kpt. Henryk Borowy-Borowski "Trzmiel", zdjęcie sygnalityczne wykonane przez UB w 1948 r.

Po
długotrwałym śledztwie 2 listopada 1950 r. został skazany przez
Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie pod przewodnictwem sędziego
Mieczysława Widaja na 18-krotną karę śmierci. Podczas śledztwa zachował
godną postawę, biorąc na siebie pełną odpowiedzialność za działania
podległych mu oddziałów. Został zamordowany strzałem w tył głowy w
podziemiach więzienia MBP przy ul. Rakowieckiej w Warszawie w dniu 8
lutego 1951 r. Jego ciało pogrzebano w bezimiennej mogile na
warszawskich Powązkach.

W wyniku prac ekshumacyjnych,
prowadzonych od lata 2012 roku w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na
Powązkach w Warszawie, w ramach projektu naukowo-badawczego
"Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z
lat 1944-1956" realizowanego przez Instytut Pamięci Narodowej, Radę
Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Ministerstwo Sprawiedliwości we
współpracy z Miastem Stołecznym Warszawa, w 2013 r. odnaleziono i
zidentyfikowano szczątki mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" i kpt. Henryka Borowego-Borowskiego "Trzmiela".

Konferencja IPN w sprawie identyfikacji szczątków mjr. "Łupaszki" i innych zamordowanych przez komunistów (kliknij w zdjęcie i obejrzyj zapis konferencji na youtube).

Więcej na temat ekshumacji ofiar terroru komunistycznego czytaj:

W niedzielę, 24 kwietnia 2016 r., w Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe podpułkownika Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" zamordowanego przez komunistów 8 lutego 1951 r. w Warszawie i ekshumowanego w 2013 r. z kwatery na Łączce.
Śp. ppłk Zygmunt Szendzielarz spoczął w grobie na Powązkach Wojskowych, obok zmarłej w 2012 r. córki Barbary Szendzielarz.

Pogrzeb majora Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", Warszawa, 24 kwietnia 2016 r.

Wbrew
kilkudziesięcioletnim zabiegom komunistów, którzy starali się wszelkimi
sposobami zohydzić jego postać, mjr Zygmunt Szendzielarz przeszedł do
historii jako jeden z najwybitniejszych polskich dowódców partyzanckich.
Jak napisali znawcy historii Brygad Wileńskich, dr Kazimierz Krajewski i dr Tomasz Łabuszewski:

[…] mjr „Łupaszka” był patriotą konsekwentnym, bez względu
na zmieniające się teatry działań bojowych, na piętrzące się
przeciwności losu, był nim wbrew kalkulacjom politycznym, wbrew
znikomym, a później już żadnym szansom na zwycięstwo. Z potrzeby dawania
świadectwa, wierności złożonej kiedyś przysiędze.

* Fragment tekstu pochodzi z artykułu Piotra Szubarczyka Czołem, Panie Majorze!, który ukazał się w Nr 1/2010 (#47) Niezależnej Gazety Polskiej – Nowe Państwo.

Strona główna>
Prawa autorskie>

73. rocznica śmierci por. Jana Borysewicza "Krysi"

gregg71
73. rocznica śmierci por. Jana Borysewicza "Krysi", "Mściciela".

…Nie dajmy zginąć poległym.
Zbigniew Herbert

Por. Jan Borysewicz "Krysia", Mściciel" (1913-1945). Zdjęcie przedwojenne.

73 lata temu, 21 stycznia 1945 r., w walce z zasadzką zorganizowaną przez
grupę operacyjną 105. Oddziału Pogranicznego NKWD koło wsi Kowalki pod
Naczą poległ por. Jan Borysewicz "Krysia".
Ciało komendanta, pozostawione przez podkomendnych podczas odwrotu w
śniegu, wpadło w ręce bolszewików. Sowieci obwozili je potem po terenie,
prezentując je ludności. Śmierć legendarnego dowódcy miała złamać ducha
oporu ludności polskiej.

Jan
Borysewicz „Krysia” był jednym z najwybitniejszych dowódców
partyzanckich Armii Krajowej w Nowogródzkim Okręgu ZWZ-AK. Jego wielkość
tworzy jednak nie tylko ocena dokonań organizacyjnych i bojowych, ale
też i społeczny odbiór jego postaci przez mieszkańców Ziemi Mickiewicza.
Jeszcze za życia stał się bowiem symbolem kresowego żołnierza Polski
Walczącej. Nie było chyba bardziej popularnego dowódcy jednostki
partyzanckiej na Nowogródczyźnie niż „Krysia” – a przecież w
Nowogródzkim Okręgu AK działało, nie licząc mniejszych jednostek,
dziewięć partyzanckich batalionów AK prowadzonych przez dzielnych
oficerów, także słynnych i cieszących się popularnością wśród ludności.
Por. „Krysia” stał się symbolem walki o Polskę – ale też i obrony
kresowej ojcowizny, pochodził bowiem z rodziny z dziada pradziada
zamieszkałej na tych ziemiach. Jednakowo skutecznie bił obu okupantów.
Był dowódcą – i przywódcą – jak to się dziś określa „charyzmatycznym”.
Pierwsze strzały oddawał w wojnie obronnej 1939 r. – ostatnie, po pięciu
latach walki – bojach z nowym – sowieckim okupantem, z Wojskami
Wewnętrznymi NKWD. Poszedł „do lasu” z siedmioma podkomendnymi – a po
roku miał pod swymi rozkazami pełny batalion. Całe wyposażenie i
uzbrojenie „Krysia” i jego podkomendni zorganizowali sobie lub zdobyli w
walce sami. Tu nie było ani jednego zrzutu alianckiego, a z nikłych
dostaw wyposażenia przysyłanego przez Centralę Zaopatrzenia Terenu
Kedywu KG AK – nie otrzymali ani jednej sztuki broni. Wśród ścierania
się wpływów niemieckich, sowieckich, litewskich i białoruskich –
poprowadził por. Jan Borysewicz miejscową społeczność polską do
skutecznej walki, zorganizowanej na wzór wojskowy. Był przy tym
autentycznym obrońcą kresowych wiosek i zaścianków – każdy, kto
występował przeciw społeczności polskiej, bez względu na to pod jakimi
znakami działał, spotykał się z jego przeciwdziałaniem. Był świetnym
oficerem, wybitnym organizatorem, a nade wszystko – przyzwoitym
człowiekiem, świetnie rozumiejącym się z żołnierzami i ludnością, bez
poparcia której żadna działalność konspiracyjna czy partyzancka nie
byłaby możliwa… [czytaj dalej]>

Por. Jan Borysewicz "Krysia".

Jan Borysewicz. Zdjęcie przedwojenne ze Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie.

Jan Borysewicz (drugi od prawej, bez czapki) w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie.

Jan Borysewicz (pierwszy od prawej, bez czapki) w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie.

Ppor. Jan Borysewicz podczas służby w 41 pułku piechoty WP w Suwałkach.

GLORIA VICTIS !!!

Więcej na temat por. Jana Borysewicza "Krysi" czytaj tutaj:

Zainteresowanych historią walki polskich partyzantów na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, m.in.:

po wkroczeniu sowietów, zapraszam do lektury kategorii Im poświęconej:

Strona główna>
Prawa autorskie>